ORC-20 là gì? Giao thức tiêu chuẩn token ORC-20 mới trên Bitcoin

ORC-20 là gì? Vì sao lại ra đời sau BRC-20? Tiêu chuẩn ORC-20 được phát triển nhằm khắc phục các hạn chế của BRC-20, đặc biệt về bảo mật và khả năng tùy biến. Đáng chú ý hơn là ORC-20 tận dụng mô hình UTXO của Bitcoin để tối ưu hiệu suất và nâng cao trải nghiệm. Vậy ORC-20 có gì nổi bật? Làm sao để tạo token theo chuẩn này? Nếu bạn chưa hiểu rõ ORC-20 thì đừng bỏ qua bài viết chi tiết từ Blog Trading nhé!

ORC20 là gì? Tổng quan về ORC-20

ORC-20 là một định dạng token mới được xây dựng trên mạng Bitcoin, đóng vai trò như một phiên bản cải tiến của tiêu chuẩn BRC-20 trước đó. Được phát triển bởi tổ chức OrcDAO vào tháng 3 năm 2023, ORC-20 ra đời với mục tiêu xử lý những điểm yếu mà BRC-20 còn tồn đọng. Cụ thể, tiêu chuẩn này tập trung vào việc tăng cường bảo mật, cải thiện khả năng mở rộng và cung cấp thêm nhiều tuỳ chọn linh hoạt cho việc phát hành và quản lý tài sản số trên blockchain Bitcoin.

Tương tự như BRC-20, các token ORC-20 vẫn sử dụng định dạng JSON để mô tả thông tin và được ghi vào từng đơn vị satoshi theo số thứ tự Ordinal. Tuy nhiên, ORC-20 không chỉ đơn thuần là bản sao, mà còn mang theo hàng loạt nâng cấp kỹ thuật đáng chú ý, giúp mở rộng đáng kể tiềm năng ứng dụng so với phiên bản cũ.

Tổng quan ORC-20: Tiêu chuẩn token mới trên Bitcoin với khả năng tùy biến cao

ORC-20 khác gì so với BRC-20?

Để hiểu rõ những giá trị mang lại của ORC20 là gì, trước tiên cần điểm qua một số hạn chế cố hữu trong thiết kế của BRC-20 vốn là nền tảng của tiêu chuẩn này.

Các vấn đề của BRC-20 mà ORC-20 cải thiện

Dù BRC-20 từng tạo nên làn sóng token hóa trên Bitcoin, nhưng vẫn tồn tại không ít hạn chế trong quá trình triển khai và sử dụng. Đây cũng chính là lý cho sự ra đời để khắc phục những điểm yếu đó của ORC-20 là gì.

Nguy cơ chi tiêu trùng lặp: Một trong những điểm yếu lớn nhất của BRC-20 là thiếu cơ chế bảo vệ hiệu quả trước tình trạng một token có thể bị chi tiêu 2 lần. Điều này gây rủi ro nghiêm trọng về tính minh bạch và toàn vẹn trong hệ thống.
Không thể điều chỉnh sau khi triển khai: Khi token BRC-20 được phát hành, các thông số như tổng cung và giới hạn mint token bị cố định, không thể thay đổi. Điều này gây khó khăn trong việc thích ứng với thay đổi của thị trường hoặc nhu cầu cộng đồng.
Tên token bị giới hạn ký tự: BRC-20 chỉ cho phép tên token có đúng 4 ký tự. Điều này làm phát sinh tình trạng trùng tên, khó tạo thương hiệu riêng và cản trở khả năng mở rộng hệ sinh thái.
Phụ thuộc vào các hệ thống theo dõi bên ngoài: Để hoạt động hiệu quả, BRC-20 cần đến các công cụ lập chỉ mục tập trung do bên thứ 3 cung cấp. Đây là điểm yếu về bảo mật và dễ dẫn đến sự phụ thuộc không mong muốn.
Tính năng còn nghèo nàn: So với những tiêu chuẩn phổ biến như ERC-20 trên Ethereum, BRC-20 vẫn còn khá đơn giản, thiếu tính năng nâng cao phục vụ các tình huống sử dụng đa dạng hơn.

Những điểm nâng cấp đáng giá trên ORC-20

Không chỉ dừng lại ở việc khắc phục những giới hạn của BRC-20, ORC-20 còn mang đến loạt cải tiến quan trọng, giúp việc triển khai và quản lý token trên Bitcoin trở nên hiệu quả và linh hoạt hơn.

Áp dụng mô hình UTXO của Bitcoin: ORC-20 tận dụng cơ chế Unspent Transaction Output đặc trưng của mạng Bitcoin để xử lý các giao dịch token. Mỗi giao dịch sẽ tự động tách phần còn lại gửi về địa chỉ ví của người tạo giao dịch, từ đó giúp ngăn chặn tình trạng chi tiêu trùng lặp một cách hiệu quả.
Tự do đặt tên token: Không còn bị giới hạn chỉ 4 ký tự như trước, người tạo token có thể sử dụng tên dài và dễ nhận biết hơn. Điều này hỗ trợ mạnh mẽ cho việc xây dựng thương hiệu cũng như tạo ra trải nghiệm người dùng thân thiện hơn.
Chấp nhận nhiều định dạng dữ liệu: ORC-20 có thể lưu trữ nhiều loại thông tin hơn BRC-20, giúp mở rộng khả năng biểu diễn dữ liệu đi kèm token từ thông tin mô tả, hình ảnh, cho tới các thuộc tính phức tạp hơn.
Hủy giao dịch dễ dàng: Với cơ chế nonce, người dùng có thể chủ động huỷ các giao dịch chưa được xác nhận. Đây là một cải tiến quan trọng giúp kiểm soát rủi ro trong quá trình gửi token.
Cho phép nâng cấp token: Khác với BRC-20, tiêu chuẩn ORC-20 cho phép người phát hành thay đổi các thông số như tổng cung, giới hạn đúc, hoặc bổ sung thêm nội dung minh họa như hình ảnh và đường dẫn mô tả sau khi triển khai. Điều này giúp token thích ứng linh hoạt với nhu cầu thực tế.
Hỗ trợ chuyển đổi từ BRC-20: ORC-20 còn có khả năng tương thích ngược với BRC-20, giúp người dùng dễ dàng di chuyển token cũ sang tiêu chuẩn mới mà không cần thay đổi toàn bộ hạ tầng.

Cách UXTO hoạt động giúp theo dõi và quản lý số dư qua đầu ra chưa sử dụng trên blockchain

Cách thức hoạt động của ORC-20

Hệ thống ORC-20 được xây dựng xoay quanh bốn thao tác cốt lõi, đóng vai trò như chuỗi hành động để phát hành, lưu chuyển và quản lý token trên mạng Bitcoin. Mỗi hành động đều được ghi nhận công khai trên blockchain thông qua các bản khắc (inscription), đảm bảo tính minh bạch và truy xuất dữ liệu.

Triển khai (Deploy): Đây là bước khởi tạo đầu tiên trong vòng đời một token ORC-20. Tại đây, người phát hành sẽ thiết lập các thông số cơ bản như tên token, tổng nguồn cung và số lượng token tối đa có thể đúc trong mỗi giao dịch. Những thiết lập này là nền tảng để token hoạt động ổn định về sau.
Đúc token (Mint): Sau khi triển khai, người dùng có thể bắt đầu tạo ra token mới dựa theo giới hạn đã đặt. Quá trình này được gọi là đúc tương tự như việc khai thác hoặc phát hành tiền tệ trong thị trường truyền thống, nhưng được thực hiện hoàn toàn tự động và minh bạch trên blockchain.
Chuyển token (Send): ORC-20 sử dụng mô hình UTXO đặc trưng của Bitcoin để xử lý giao dịch. Khi người dùng gửi token từ ví này sang ví khác, hệ thống sẽ tạo một giao dịch mới và ghi lại trên blockchain. Mỗi giao dịch đều đi kèm với một giá trị gọi là “nonce”, giúp xác định thứ tự và theo dõi tiến trình một cách chính xác, hạn chế nhầm lẫn và lặp giao dịch.
Hủy giao dịch (Cancel): Trong trường hợp người dùng muốn dừng một giao dịch chưa hoàn tất, ORC-20 cung cấp chức năng hủy bằng cách gửi một lệnh sử dụng cùng nonce với giao dịch gốc. Điều này đảm bảo rằng lệnh cũ sẽ không còn hiệu lực và tài sản không bị chuyển nhầm hoặc thất thoát.

Inscription là phương thức ghi dữ liệu lên Bitcoin, nền tảng của token như ORC-20

Mỗi hành động trên đều được ghi lại dưới dạng inscription là một hình thức ghi chú bất biến trên từng satoshi. Nhờ đó, mọi hoạt động đều công khai, có thể kiểm tra ngược và không thể chỉnh sửa sau khi được ghi nhận. Đây là điểm giúp ORC-20 duy trì tính minh bạch và bảo mật cao trong quá trình vận hành.

Những công cụ hỗ trợ quản lý token ORC-20 trên mạng Bitcoin

Hệ sinh thái ORC-20 đang ngày càng phát triển trên nền tảng Bitcoin, kéo theo nhu cầu tạo lập, theo dõi và quản lý token ngày một tăng. Để hỗ trợ cộng đồng người dùng nhiều công cụ đã được xây dựng nhằm đơn giản hóa toàn bộ quá trình, từ khởi tạo token cho đến giám sát hoạt động giao dịch. Dưới đây là một số công cụ nổi bật giúp bạn tiếp cận ORC-20 dễ dàng hơn và từng bước làm chủ loại tài sản số này.

ORC-20 Guide

Nếu bạn mới tiếp cận với ORC-20 và còn đang loay hoay chưa biết bắt đầu từ đâu, thì ORC-20 Guide chính là chiếc bản đồ dẫn đường. Tài liệu này cung cấp hướng dẫn chi tiết từng bước để triển khai và mint token, từ khâu cài đặt môi trường đến cách viết cấu hình và đẩy token lên chuỗi. Với ngôn ngữ dễ hiểu và ví dụ minh họa cụ thể, tài liệu này giúp bạn rút ngắn đáng kể thời gian tìm hiểu và giảm thiểu sai sót khi thao tác.

BitPunks

BitPunks là một nền tảng giúp người dùng khám phá hệ sinh thái tài sản số đa dạng như ORC-20, BRC-20 và cả các NFT sưu tầm như Punks. Thay vì phải tìm kiếm từng nơi riêng lẻ, bạn có thể sử dụng BitPunks để tra cứu thông tin chi tiết về từng loại token, theo dõi xu hướng thị trường hoặc tham gia giao dịch ngay trên nền tảng. Với giao diện thân thiện và tính năng tổng hợp dữ liệu, BitPunks phù hợp với cả người đam mê công nghệ lẫn nhà đầu tư muốn mở rộng danh mục tài sản số.

OrcDAO

OrcDAO là nền tảng chuyên biệt giúp người dùng triển khai token ORC-20 mà không cần có nền tảng lập trình phức tạp. Công cụ này cho phép bạn tự tay tạo token trên mạng Bitcoin, đồng thời tích hợp các tính năng quản lý như cập nhật thông số, điều chỉnh nguồn cung hay thay đổi chính sách phân phối. Với giao diện đơn giản và thao tác trực quan, OrcDAO phù hợp cả với người mới lẫn nhà phát triển đang tìm kiếm giải pháp nhanh chóng để khởi chạy dự án.

Ont Explorer

Khi bạn đã tạo hoặc nắm giữ token ORC-20, việc theo dõi biến động và kiểm tra các thông tin giao dịch là vô cùng quan trọng. Ont Explorer chính là công cụ giúp bạn làm điều đó một cách minh bạch và chính xác. Với Ont Explorer, bạn có thể xem được chi tiết từng giao dịch, danh sách ví đang nắm giữ token, khối lượng giao dịch theo thời gian và các thông tin on-chain khác. Đây là công cụ phân tích thiết yếu giúp bạn ra quyết định tốt hơn trong quá trình giao dịch và đầu tư.

Ưu và nhược điểm của ORC 20 là gì?

Giống như bất kỳ giao thức hay tiêu chuẩn token nào trong thị trường blockchain, ORC-20 cũng sở hữu những điểm mạnh riêng biệt bên cạnh những giới hạn cần cân nhắc. Việc hiểu rõ cả 2 khía cạnh sẽ giúp trader đưa ra đánh giá chính xác hơn về tiềm năng ứng dụng cũng như rủi ro khi tham gia hệ sinh thái orc-20 là gì này.

Ưu điểm nổi bật

Khắc phục rủi ro chi tiêu kép: Nhờ áp dụng mô hình UTXO vốn đã được Bitcoin kiểm chứng qua thời gian, ORC-20 có thể ngăn chặn triệt để các tình huống token bị chi tiêu nhiều lần, một trong những vấn đề lớn của chuẩn BRC-20 trước đó.
Tăng độ tùy biến và linh hoạt: Không còn bị giới hạn trong việc đặt tên chỉ 4 ký tự, người tạo token có thể chọn tên dài và mang tính thương hiệu hơn. Đồng thời, họ cũng có thể điều chỉnh thông số kỹ thuật như tổng cung, giới hạn đúc, hay thêm hình ảnh mô tả mà BRC-20 không hỗ trợ.
Cải thiện bảo mật: Việc tích hợp cả cơ chế hủy giao dịch và mô hình UTXO giúp nâng cao tính toàn vẹn và giảm thiểu rủi ro thao túng trong quá trình chuyển token.
Tương thích với BRC-20: ORC-20 được xây dựng có chủ đích để không phá vỡ hệ sinh thái BRC-20 đang tồn tại. Các token từ chuẩn cũ có thể di chuyển sang ORC-20 mà không gặp rào cản kỹ thuật lớn.
Hỗ trợ định dạng dữ liệu mở rộng: ORC-20 cho phép lưu trữ và xử lý nhiều kiểu dữ liệu hơn, mở ra nhiều khả năng ứng dụng mới trong tương lai như NFT, metadata hay tích hợp với các ứng dụng phi tập trung khác.

Hạn chế cần lưu ý

Cấu trúc kỹ thuật phức tạp: Việc hiểu và sử dụng ORC-20 đòi hỏi người dùng phải nắm được các khái niệm như UTXO hay nonce, điều có thể gây khó khăn với người mới chưa quen thao tác với blockchain Bitcoin.
Phụ thuộc vào lập chỉ mục tập trung: Mặc dù vận hành trên blockchain, ORC-20 hiện vẫn cần dựa vào các dịch vụ lập chỉ mục để truy xuất dữ liệu, đi ngược lại nguyên tắc phi tập trung mà nhiều người dùng kỳ vọng.
Chưa được kiểm chứng rộng rãi: ORC-20 vẫn đang trong giai đoạn phát triển ban đầu. Tính ứng dụng thực tế và giá trị lâu dài vẫn là câu hỏi mở, chưa có cơ sở vững chắc để đảm bảo tính ổn định về mặt thị trường.
Thiếu lợi thế vượt trội: Một số nhà phát triển cho rằng so với các chuẩn đã có như ERC-20 trên Ethereum hay chính BRC-20, ORC-20 chưa thể hiện được điểm đột phá rõ ràng để thu hút dòng tiền hoặc nhà phát triển mới.
Phí gas cao: Việc ghi dữ liệu trực tiếp lên blockchain Bitcoin khiến mỗi thao tác tốn nhiều chi phí, đặc biệt trong thời điểm mạng lưới bị tắc nghẽn. Đây là rào cản lớn cho những ai muốn sử dụng ORC-20 thường xuyên.

Tình hình phát triển và mức độ ứng dụng của ORC-20

Kể từ khi ra mắt vào tháng 3/2023, ORC-20 đã nhanh chóng thu hút sự chú ý trong cộng đồng Bitcoin khi trở thành một trong những tiêu chuẩn token mới nổi bật. Đỉnh điểm là vào ngày 13/5/2023, mạng lưới ghi nhận số lượng giao dịch ORC-20 cao kỷ lục với hơn 72.000 giao dịch trong ngày, kéo theo gần 70.000 inscription được tạo và tổng phí giao dịch tiêu tốn tới 14,41 BTC, cho thấy sự quan tâm lớn từ nhà đầu tư và người dùng thử nghiệm.

Đến đầu năm 2024, tổng cộng hơn 387.000 giao dịch ORC-20 đã được thực hiện, tiêu tốn hơn 23 BTC phí mạng, đánh dấu một bước phát triển đáng kể chỉ trong chưa đầy một năm. Một số token thuộc hệ ORC-20 đã bắt đầu được cộng đồng nhận diện, bao gồm các tên quen thuộc như orc, doge, ordi và ordinals. Trong đó, token “orc” nổi bật với nguồn cung giới hạn 21 triệu đơn vị đã được đúc hoàn toàn và thu hút hơn 1.800 ví nắm giữ, cho thấy sự phân bổ rộng rãi trong cộng đồng.

ORC-20 đang cho thấy tiềm năng tăng trưởng mạnh nhờ sự linh hoạt và cải tiến về mặt kỹ thuật

Tuy vậy, về mặt hạ tầng, hệ sinh thái ORC-20 vẫn còn non trẻ. Hiện tại, số lượng sàn giao dịch hỗ trợ chuẩn token này còn rất ít, khiến cho việc mua bán, chuyển đổi hay niêm yết các token ORC-20 gặp nhiều hạn chế. Thị trường giao dịch vẫn chủ yếu mang tính thử nghiệm và thanh khoản nhìn chung còn thấp, đặc biệt so với các chuẩn token đã phổ biến như ERC-20 hay BEP-20.

Rủi ro và những điều cần cân nhắc khi sử dụng ORC-20

Dù ORC-20 mang lại nhiều cải tiến về kỹ thuật, người dùng cần thận trọng với một số rủi ro tiềm ẩn trước khi tham gia:

Vẫn là công nghệ thử nghiệm: ORC-20 hiện tại chưa phải là một chuẩn được công nhận rộng rãi. Các token tạo ra trên chuẩn này không có gì đảm bảo về giá trị hay tính ứng dụng trong dài hạn, khiến việc đầu tư hay sử dụng có phần rủi ro.
Chưa có sự chấp nhận phổ biến từ cộng đồng: Thành công của ORC-20 phụ thuộc vào việc có đủ nhà phát triển, sàn giao dịch và người dùng tham gia vào hệ sinh thái. Nếu không đạt được sự ủng hộ này, chuẩn có thể rơi vào trạng thái ít hoạt động hoặc bị thay thế.
Độ phức tạp cao đối với người mới: Những khái niệm như nonce, UTXO hay thao tác hủy giao dịch không quen thuộc với phần lớn người dùng phổ thông, tạo ra rào cản lớn trong việc tiếp cận và sử dụng.
Cạnh tranh khốc liệt: ORC-20 không chỉ đối đầu với BRC-20 mà còn phải cạnh tranh với các chuẩn token mới nổi khác trên nền Bitcoin như ARC-20, BRC-420 hay BRC-100, khiến cho tốc độ phát triển bị phân tán và phụ thuộc vào yếu tố thị trường.
Chi phí hoạt động cao: Vì hoạt động trên mạng Bitcoin, ORC-20 chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi mức gas fee và tình trạng tắc nghẽn mạng, điều này có thể làm tăng chi phí sử dụng và giảm tính khả thi trong nhiều trường hợp.

Một số tiêu chuẩn token phổ biến khác trên thị trường crypto

Ngoài các chuẩn mới nổi như ORC-20 hay BRC-20 trên nền tảng Bitcoin, thị trường crypto còn ghi nhận sự hiện diện của nhiều chuẩn token đã được sử dụng rộng rãi trên các blockchain khác. Mỗi tiêu chuẩn đều mang đặc điểm kỹ thuật riêng, phục vụ các mục đích triển khai token và ứng dụng trong hệ sinh thái phi tập trung. Dưới đây là một số chuẩn token đáng chú ý mà bạn nên biết khi tham gia thị trường.

ERC-20 – Tiêu chuẩn token cốt lõi trên mạng Ethereum

Token ERC20 được thiết kế dành riêng cho blockchain Ethereum. Để phát hành token trên nền tảng này, các nhà phát triển sẽ cần xây dựng smart contract tuân theo cấu trúc của ERC-20. Chuẩn này quy định các chức năng cơ bản như chuyển token, theo dõi số dư, cấp quyền giao dịch,… đảm bảo tính thống nhất và khả năng tương tác trong toàn bộ hệ sinh thái Ethereum. ERC-20 cũng là nền tảng cho nhiều dự án DeFi, stablecoin và token tiện ích lớn hiện nay.

ERC-20 là một trong những tiêu chuẩn token phổ biến nhất hiện nay

BEP-20 – Chuẩn token linh hoạt trên mạng BNB Chain

BEP-20 là chuẩn kỹ thuật dành cho việc phát hành token trên mạng BNB Chain (trước đây gọi là Binance Smart Chain). Về mặt cấu trúc, BEP-20 được xây dựng tương thích với ERC-20, nhờ đó giúp các nhà phát triển dễ dàng chuyển đổi hoặc triển khai song song trên nhiều blockchain. Ưu điểm của BEP-20 nằm ở tính linh hoạt cao, phí giao dịch thấp và tốc độ xử lý nhanh. Điều này giúp nó trở thành lựa chọn phổ biến cho nhiều dự án DeFi và dApps phát triển trên hệ sinh thái của BNB Chain.

TRC-20 – Tiêu chuẩn token trên nền TRON

TRC-20 là định dạng token được áp dụng cho blockchain TRON là một mạng lưới được thiết kế với mục tiêu tối ưu hiệu suất và chi phí giao dịch. Giống với ERC-20, TRC-20 cũng yêu cầu sử dụng hợp đồng thông minh để tạo và vận hành token. Tuy nhiên, nhờ cấu trúc blockchain khác biệt, TRC-20 có thể cung cấp tốc độ giao dịch cao hơn và chi phí thấp hơn, phù hợp với các ứng dụng yêu cầu xử lý nhanh và khối lượng lớn. Ngoài ra, chuẩn này cũng duy trì khả năng tương thích với ERC-20, giúp việc chuyển đổi và tích hợp giữa các mạng trở nên thuận tiện hơn.

Kết luận

ORC-20 là một trong những nỗ lực đáng chú ý nhằm nâng cao khả năng tạo và quản lý token trực tiếp trên blockchain Bitcoin, khắc phục nhiều hạn chế của chuẩn BRC-20 trước đó. Với khả năng hủy giao dịch, đặt tên linh hoạt và hỗ trợ nâng cấp token, ORC-20 cho thấy tiềm năng phát triển lâu dài trong hệ sinh thái Bitcoin.

Tuy nhiên, ORC-20 là gì vẫn còn ở giai đoạn thử nghiệm, thiếu sự chấp nhận rộng rãi và có độ phức tạp nhất định với người mới. Ngoài ra, nó cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng lớn từ các chuẩn token khác được phát triển song song.

Lời khuyên dành cho người dùng là nên nghiên cứu kỹ lưỡng, hiểu rõ các khái niệm liên quan và chỉ tham gia với mức độ rủi ro chấp nhận được. Trong bối cảnh thị trường luôn biến động, việc đánh giá cẩn trọng trước khi đầu tư hoặc triển khai bất kỳ token nào trên ORC-20 là điều rất quan trọng.