Mt. Gox là gì? Đây từng là sàn giao dịch Bitcoin lớn nhất thế giới, chiếm hơn 70% giao dịch toàn cầu vào thời kỳ đỉnh cao. Tuy nhiên, sau một sự cố nghiêm trọng khiến hàng trăm nghìn BTC biến mất, Mt. Gox chính thức tuyên bố phá sản, gây chấn động toàn bộ thị trường tiền điện tử. Vụ việc không chỉ làm mất lòng tin người dùng mà còn để lại hậu quả kéo dài nhiều năm sau. Vậy điều gì đã dẫn đến sự sụp đổ này? Cùng BlogTrading khám phá toàn bộ câu chuyện về Mt. Gox ngay sau đây!
Sàn Mt. Gox là gì? Thông tin chung về sàn Mt. Gox
Trước khi lâm vào tình cảnh phá sản vào năm 2014 thì Mt. Gox một sàn tập trung vận hành ở thị trường tiền điện tử, trụ sở được đặt ở Shibuya, Tokyo, Nhật Bản. Trước đó, Mt. Gox đã chứng kiến sự phát triển vô cùng mạnh mẽ và vươn lên trở thành một trong những sàn giao dịch lớn nhất ở thời điểm đó. Sự huy hoàng này có thể được chứng minh bởi số liệu, có thời điểm Mt. Gox đã tiến hành xử lý hơn 70% lệnh giao dịch của Bitcoin trên toàn cầu. Nhưng lỗ hổng về vấn đề pháp lý cùng hàng rào bảo mật đã cho Mt. Gox sụp đổ hoàn toàn.
Sau khi xảy ra sự kiện không may mắn này, các lĩnh vực thuộc thị trường tài chính đã bị ảnh hưởng vô cùng nghiêm trọng. Thị trường tiền điện tử là lĩnh vực đặc biệt bị ảnh hưởng trực tiếp, nhiều trader đã quyết định từ bỏ Bitcoin và rời khỏi thị trường sau khi xảy ra sự việc này, những sàn môi giới cũng mất sạch niềm tin của người dùng. Không hề nói quá khi sự sụp đổ của Mt. Gox chính là một thảm họa lịch sử của thị trường tiền mã hoá.
Lịch sử hình thành và phát triển của sàn Mt. Gox
Mt. Gox là gì cũng như lý do Mt. Gox sụp đổ đã được đề cập ở trên. Mt. Gox đã từng là một sàn giao dịch hàng đầu trên thế giới và chỉ trong phút chốc đã phá sản là điều khó có thể tưởng tượng được, cũng vì lẽ đó mà trader đã lo lắng và vô cùng sợ hãi. Nội dung tiếp theo sẽ đề cập chi tiết về quá trình hình thành và phát triển của Mt. Gox.
Ai là người sáng lập ra sàn Mt. Gox?
Vào cuối năm 2006, Jed McCaleb là một kỹ sư công nghệ người Mỹ đã thiết kế ra một website mà người dùng có thể thông qua trò chơi có tên là Magic: The Gathering Online để chuyên giao dịch cùng những lá bài giống như hoạt động mua bán cổ phiếu. Cho đến khoảng tháng 01/2007, tên miền “mtgox.com” đã chính thức được sở hữu bởi Jed McCaleb, đây là một cụm từ viết tắt cho Magic: The Gathering Online Exchange.
Để tạo ra được website này, Jed đã thực hiện tính toán bằng phương thức beta. Sau 3 tháng, ông đã tiến hành một dự án khác vì cảm thấy bản thân sẽ không thể đạt được thêm thành tích mới cùng dự án đó.
Năm 2009, trò chơi có tên miền được sở hữu bởi Jed McCaleb đã được cho ra mắt, mục tiêu mà ông hướng tới là thu hút được sự chú ý từ cộng động, game này có tựa là The Far Wilds. Vào khoảng tháng 7/2010, ở website Slashdot ông đã đọc một bài viết về đồng Bitcoin. Từ đó, Jed đã nung nấu hi vọng tạo ra một đồng coin mới và trở thành sàn giao dịch top đầu trên toàn cầu. Đúng như kỳ vọng, ngày 18/07/2010, tài năng trên đã thành công phát triển và đưa vào vận hành một sàn giao dịch với tên gọi là Mt. Gox cùng tên miền mtgox.com.
Ai là người quản lý của sàn giao dịch Mt. Gox?
Tháng 3/2011, Jed đã bán lại “đứa con” của ông cho Mark Karpeles.
Jed McCaleb từng nhắc đến thương vụ bán lại Mt. Gox: “Cần nhiều thời gian để có thể giúp cho sàn phát triển một cách mạnh mẽ nhưng đáng tiết ở thời điểm đó thời gian là thứ mà tôi không có. Chính vì vậy tôi đã quyết định bán lại sàn giao dịch Mt. Gox cho một nhà lãnh đạo có đủ tiềm năng và năng lực hơn”.
Không quá khó đoán khi sàn giao dịch được CEO Mark Karpeles quản lý đã cho thấy sự phát triển vô cùng mạnh mẽ của nó và nhận được niềm tin từ đông đảo người dùng trên toàn cầu. Năm 2013, cột mốc quan trọng của Mt. Gox khi được ghi tên vào danh sách các sàn giao dịch lớn trên thế giới. Con số 70% lượng giao dịch được xử lý bởi Mt. Gox cũng không quá bất ngờ với tiềm năng của sàn.
Sự sụp đổ của sàn Mt. Gox
Sự sụp đổ của Mt. Gox không chỉ là cú sốc lớn với nhà đầu tư mà còn là bước ngoặt trong lịch sử thị trường tiền mã hóa. Cùng theo dõi để hiểu rõ nguyên nhân đằng sau cú sụp đổ này và những bài học đắt giá cho giới đầu tư crypto.
Những sự kiện không may mắn kéo đến
Với một vẻ ngoài hào nhoáng, Mt. Gox đã thành công lấy được sự tin tưởng của người dùng nó là một sàn uy tín và chất lượng. Nhưng vấn đề bảo mật ở Mt. Gox lại rất lỏng lẻo, dễ bị lợi dụng tấn công đến hệ thống. Ngày 13/06/2011 đã diễn ra sự kiện mở đầu cho chuỗi “xui xẻo” này khi sàn Mt. Gox bị hack đã làm mất 25.000 Bitcoin của 478 tài khoản người dùng.
Sau đó không lâu thì ngày 17/06/2011, lại một lần nữa Mt. Gox cho thấy sự thiếu sót trong khâu bảo mật khi thông tin của người dùng bị tiết lộ ở pastebin, và được ký bởi “~cRazIeStinGeR~” cùng liên kết với một email “[email protected]”. Vào ngày 19/6, Mt. Gox lại bị tấn công một lần nữa với mục đích là làm thay đổi mức giá của Bitcoin, cụ thể là giảm còn 0.001 USD đã gây thiệt hại 2000 BTC cho sàn. Bắt đầu từ thời điểm này, uy tín của Mt.Gox đã nhanh chóng giảm không phanh.
Năm 2013, Coinlab là một đối tác trước kia của Mt. Gox đã quay sang tố sàn không thực hiện đúng theo hợp đồng đồng thời chiếm mức bồi thường lên đến 75 triệu USD. Theo những điều khoản trong hợp đồng, Coinlab sẽ có quyền xử lý những giao dịch mà công dân Hoa Kỳ thực hiện đang được quản lý bởi Mt. Gox, nhưng sự thật thì Coinlab lại chưa bao giờ có cơ hội thực hiện việc này.
Bên cạnh đó, Văn phòng Bộ An ninh Nội địa Mỹ đã đưa ra tuyên bố sẽ tiến hành thu lại tiền của những tài khoản giao dịch ở sàn, lý do được đưa ra là Mt. Gox vẫn chưa có giấy phép hoạt động. Sau khi triển khai điều tra họ đã thu hồi hơn 5 triệu USD.
Các cột mốc quan trọng của sàn giao dịch Mt. Gox trong tháng 2/2014
Vào tháng 2/2014, sàn Mt. Gox đã phải đối mặt với vô vàn thử thách khi liên tục có nhiều sự cố tiêu cực ập đến. Cụ thể:
- 7/2/2014: Mt. Gox đã đưa ra thông báo ngừng hoạt động rút Bitcoin với lý do hết sức sơ sài là cần phải kiểm tra lại kỹ thuật về quy trình giao dịch”. Sau đó khoảng 3 ngày, họ đã giải thích với truyền thông là phát sinh lỗi ở phần mềm BTC, hacker có thể lợi dụng lỗ hổng này để thay đổi giao dịch, khiến cho những giao dịch chuyển BTC giữa những người dùng không còn đáng tin cậy.
- 17/2/2014: Trong khi những sàn giao dịch khác giao dịch rút tiền vẫn được diễn ra bình thường thì Mt. Gox lại đưa ra thông báo để trấn an người dùng, đảm bảo là họ đang giải quyết vấn đề về bảo mật. Khi nhận buổi phỏng vấn với Wall Street Journal giám đốc điều hành của Mt. Gox đã từ chối trả lời về vấn đề này.
- 20/2/2014: Hoạt động rút tiền vẫn không được khôi phục. Đồng thời Mt. Gox đã ra thông báo dời trụ sở đến một địa điểm khác thuộc khu vực Shibuya với lý do địa điểm cũ an ninh không được đảm bảo.
- 23/2/2014: CEO Mark Karpeles thông báo rời vị trí ở Bitcoin Foundation, cùng lúc đó tất cả nội dung ở tài khoản X của Mt. Gox đều bị xoá sạch.
- 24/2/2014: Website chính thức của Mt. Gox hoàn toàn bị sập. Một thông tin được tiết lộ trên mạng nói rằng Mt. Gox hack và đã thất thoát 744.408 BTC, một sự việc bị che giấu suốt nhiều năm và cho đến thời điểm đó đã mất khả năng để thanh toán cho người dùng.
- 25/2/2014: Mt. Gox thông báo toàn bộ hoạt động trên website sẽ tạm ngưng. Mark Karpeles đã phản hồi với Reuters đây là bước ngoặt mới dành cho Mt. Gox.
Nguyên nhân khiến sàn Mt. Gox phá sản và vướng vào vòng lao lý
Mt. Gox nộp đơn phá sản: Bắt đầu chuỗi sụp đổ
Ngày 28/02/2014, sàn giao dịch Mt. Gox chính thức đệ đơn xin phá sản tại Nhật Bản. Tại thời điểm nộp đơn, tổng số nợ mà Mt. Gox gánh chịu đã lên đến khoảng 65 triệu USD. Chưa đầy 2 tuần sau, Mt. Gox tiếp tục nộp đơn xin phá sản tại Mỹ nhằm xử lý các nghĩa vụ tài chính phát sinh liên quan đến người dùng toàn cầu.
Cú sập của Mt. Gox không chỉ đến từ yếu tố tài chính mà còn liên quan đến một sự cố lớn về bảo mật. Sàn thừa nhận đã mất khoảng 750.000 BTC của khách hàng cùng 100.000 BTC thuộc sở hữu nội bộ. Đáng chú ý, Mt. Gox từ chối nhận lỗi trực tiếp và cho rằng nguyên nhân đến từ việc bị hacker tấn công. Họ cam kết sẽ cố gắng truy tìm lại số tài sản bị đánh cắp.
Bảo mật yếu kém và dấu hỏi về minh bạch
Ngày 20/03/2014, sàn bất ngờ công bố đã tìm thấy 200.000 BTC còn sót lại trong một ví lạnh không sử dụng kể từ tháng 6/2011. Tuy nhiên, động thái này không thể làm dịu làn sóng chỉ trích về quản trị rủi ro và bảo mật kém của nền tảng.
Đến tháng 8/2015, Giám đốc điều hành đã bị cảnh sát Nhật Bản bắt giữ với các cáo buộc nghiêm trọng như biển thủ tài sản, gian lận và lạm quyền trong quá trình điều hành sàn. Các công tố viên cho rằng ông đã chiếm đoạt số BTC trị giá khoảng 240 triệu yên. Một số ý kiến trong cộng đồng đề xuất mức án lên tới 10 năm tù, tuy nhiên thời điểm đó tòa án vẫn chưa đưa ra phán quyết cuối cùng.
Hậu quả pháp lý và phán quyết cuối cùng
Tháng 7/2016, Karpeles được tạm thả nhưng chỉ được phép di chuyển trong nội địa Nhật Bản. Trong thời gian đó, Jed McCaleb đã cũng lên tiếng khẳng định mình không liên quan đến bất kỳ hành vi sai phạm nào sau khi đã chuyển giao lại sàn.
Tháng 4/2018, Karpeles bất ngờ tái xuất với vai trò CTO của London Trust Media là tổ chức đứng sau Freenode và dịch vụ bảo mật Private Internet Access (PIA).
Cuối cùng, vào ngày 19/03/2019, Tòa án quận Tokyo tuyên án Mark Karpeles 2 năm 6 tháng tù treo vì hành vi giả mạo dữ liệu người dùng. Một số cáo buộc khác như chiếm đoạt tài sản và gian lận bị bác bỏ do tòa án cho rằng ông không hành động với mục đích xấu.
Hé lộ danh tính kẻ chủ mưu và hành trình pháp lý kéo dài
Ngày 27/07/2017, WizSec đã chính thức công bố kết quả điều tra nội bộ, cho rằng Alexander Vinnik là nhân vật chủ chốt đứng sau sàn giao dịch BTC-e, cũng là người trực tiếp chịu trách nhiệm trong việc rửa hàng trăm nghìn BTC bị đánh cắp từ Mt. Gox. Vinnik được xác định là người thao túng tập tin wallet.dat để hợp thức hóa khoảng 300.000 BTC.
Chỉ 2 ngày trước, Vinnik đã bị bắt giữ tại Hy Lạp trong thời gian đi nghỉ tại thị trấn Ouranoupoli. Cảnh sát Hy Lạp hành động theo yêu cầu của phía Mỹ, sau khi điều tra cho thấy ông này đã rửa số tiền bất hợp pháp lên đến hơn 4 tỷ USD, chủ yếu phục vụ cho các mạng lưới ransomware và nhóm hacker quốc tế.
Từ cuối tháng 7/2017 đến tháng 1/2020, Vinnik liên tục nhận yêu cầu dẫn độ từ nhiều quốc gia như Mỹ, Nga và Pháp với các cáo buộc nghiêm trọng như gian lận tài chính, truy cập hệ thống trái phép và vi phạm luật an ninh mạng. Năm 2020, ông bị dẫn độ sang Pháp và đến 2022, có mặt tại phiên điều trần tại Mỹ. Tuy nhiên, phải đến năm 2024, Vinnik mới chính thức thừa nhận hành vi rửa tiền quy mô lớn.
Đỉnh điểm của vụ án xảy ra vào ngày 09/06/2023, khi Bộ Tư pháp Hoa Kỳ thông báo đã bắt giữ 2 công dân Nga với cáo buộc là những người trực tiếp xâm nhập vào hệ thống của Mt. Gox và chiếm đoạt 670.000 BTC. Một trong hai người này đã bị dẫn độ sang Mỹ để xét xử.
Không chỉ vậy, BTC-e còn bị phát hiện là nơi trung chuyển dòng tiền bất hợp pháp, hỗ trợ các hoạt động tội phạm mạng toàn cầu. Dưới sự điều tra của FBI, toàn bộ cơ sở hạ tầng của sàn BTC-e sau đó bị vô hiệu hóa, đánh dấu hồi kết cho một trong những trung tâm rửa tiền lớn nhất trong lịch sử thị trường tiền số.
Kế hoạch để trả nợ mà sàn Mt. Gox đưa ra
Qua nhiều năm đấu tranh về mặt pháp lý cũng như bị trì hoãn, cuối cùng Mt. Gox cũng đã đưa ra kế hoạch trả nợ đem đến hy vọng cho những chủ nợ. Nhưng liệu lượng tiền được hoàn trả có đủ để đáp ứng mong đợi cũng như phương thức thực hiện sẽ tác động như thế nào đến thị trường tiền mã hoá hiện nay? Cùng tìm hiểu chi tiết sau đây:
- 3/2018: Nobuaki Kobayashi, người giữ vai trò quản lý của Mt. Gox đã thông báo rằng sàn đã thực hiện việc bán ra số lượng BTC cùng Bitcoin Cash nhằm thu lại đủ tiền để thực hiện việc trả nợ cho những khách hàng.
- 1/2021: Nobuaki Kobayashi cùng công ty CoinLab đã đạt được sự thỏa thuận liên quan đến kế hoạch trả tiền cho những nhà đầu tư.
- 10/2021: Ở cuộc họp cùng những chủ nợ Mt. Gox thông báo về kế hoạch xây dựng dân sự có tỷ lệ được chấp thuận đạt 99%. Kế hoạch này được thông qua vào ngày 16/11/2021, nhưng thời gian, cách thức cũng như hình thức trả nợ chi tiết vẫn chưa được công khai.
- 3/2022: Mark Karpeles công bố phát hành 1.066.097 NFT ở Polygon cho những người dùng từng mở tài khoản ở Mt. Gox. Những NFT sẽ được phân bổ dựa vào số dư của tài khoản ở lần thống kê cuối.
- 10/2022: Toà án của Nhật Bản đưa ra yêu cầu đối với những nạn nhân của Mt. Gox vào hệ thống MTGOX Online để đăng ký nhận bồi thường. Lúc đầu, thời hạn để đăng ký sẽ kết thúc vào 10/1/2023, nhưng tiếp đó nó lại được gia hạn thêm đến ngày 6/4/2923.
- 4/2023: Sau khi thời gian để đăng ký thông tin kết thúc, sàn Mt. Gox ra thông báo tiến hành bồi thường lần đầu vào ngày 31/10/2023. Nhưng sàn lại tiếp tục trì hoãn thời gian bồi thường cho đến ngày 31/10/2024.
- 6/2024: Theo nguồn tin từ Bloomberg, sàn Mt. Gox đã dự kiến triển khai việc bồi thường trong đầu tháng 7/2024. Số tài sản mà Mt. Gox cần chi trả gồm 143.009 Bitcoin Cash, 142.000 BTC, cùng 69 tỷ yên cho tiền pháp định (tương đương 510 triệu USD).
- 7/2024: Mt. Gox chính thức bồi thường thông qua Bitcoin và Bitcoin Cash, sự chờ đợi của người dùng trong suốt 10 năm cuối cùng cũng có kết quả. Số tiền này sẽ được chuyển thẳng đến tài khoản được nhà đầu tư chỉ định, người dùng có thể lập tức bán ra trên sàn nếu muốn.
- 12/2024: Mt. Gox đưa ra thông báo đã bồi thường khoảng 6 tỷ USD cho người dùng đồng thời cam kết sẽ thanh toán những khoản nợ còn lại ở cuối năm 2025.
Sự ảnh hưởng của sàn Mt. Gox đến lĩnh vực tiền điện tử
Vụ việc Mt. Gox hack đồng thời phá sản đã tạo nên một cú nổ lớn đối với thị trường tài chính, thậm chí việc này còn tác động vô cùng mạnh mẽ tới lĩnh vực tiền điện tử. Cụ thể:
- Lòng tin của nhà đầu tư giảm xuống: Sự sụp đổ của Mt. Gox đã ảnh hưởng đến cách mà người dùng nhìn nhận về Bitcoin, họ sẽ có cảm giác e ngại và lo lắng về vấn đề bảo mật khi bước chân vào đầu tư.
- Thắt chặt vấn đề quản lý gây nhiều khó khăn cho công ty: Giới chức cấp cao của Nhật đã phải khắt khe hơn trong việc quản lý và kiểm soát thị trường khi sự việc này diễn ra. Nói một cách dễ hiểu thì quy định dành cho tiền điện tử sẽ chặt chẽ hơn, việc mở rộng thị trường cũng sẽ gặp nhiều hạn chế.
- Tác động lớn đến giá trị của đồng BTC: Do thị phần của Mt. Gox kiểm soát giao dịch BTC chiếm 2/3 toàn cầu nên sự sụp đổ của sàn đã kéo theo sự rớt giá của BTC. Bên cạnh đó những tin tức liên quan đến kế hoạch chi trả nợ của Mt. Gox cũng làm ảnh hưởng đến giá trị BTC.
Hơn thế nữa, Mt. Gox phá sản thì thị trường vẫn có một vài góc nhìn tích cực. Chẳng hạn như:
- Giúp cho nhà đầu tư ý thức hơn về khả năng bảo mật: Qua đó, trader có thể xem xét về hàng rào bảo mật đồng thời lập kế hoạch để lưu trữ tài sản thích hợp.
- Đem đến nhiều giải pháp cất giữ theo hướng phi tập trung: Sự sụp đổ của sàn Mt. Gox đã thúc đẩy người dùng đi tìm hiểu và dần chuyển sang lưu trữ tài sản ở ví lạnh để hạn chế những tình huống rủi ro xảy ra.
Xem thêm:
Có nên tham gia Bitkingdom không? Vì sao dự án sụp đổ và khiến nhiều người trắng tay
Cách bảo vệ tài sản sau bài học cay đắng từ thông tin FTX sụp đổ
Bài học cho nhà đầu tư từ sự sụp đổ của MT. Gox
Một vài người đã nhận định sự sụp đổ của Mt. Gox chính là sự kiện về thiên nga đen đầu tiên ở thị trường tiền mã hoá. Trước thời điểm sàn này xảy ra sự cố thì giá của BTC có mức dao động trong khoảng 800 – 1000 USD. Nhưng ngay khi MT. Gox dừng giao dịch và tuyên bố phá sản, giá của BTC chạm đáy 400-600 USD suốt nhiều tuần, mức giảm gần 50%.
Tuy sự kiện trên làm phần lớn người dùng phải thiệt hại trong vài tuần nhưng có một số câu chuyện đánh đổi tất cả vì đã lưu trữ loại tài sản ở sàn giao dịch hàng đầu này.
Vì vậy, để phòng chống từ các tình huống giống với Mt. Gox, người dùng phải học cách để bảo vệ tài sản cũng như quản lý rủi ro nếu tham gia vào thị trường tiền mã hóa, cụ thể:
- Trader không nên tập trung tài sản lưu trữ ở sàn giao dịch. Vì nó không phải là “sân nhà” của nhà đầu tư, trader không được kiểm soát số tài sản của chính mình, mà sàn giao dịch sẽ làm việc đó. Ở thị trường tiền mã hoá trader thường truyền tai nhau “Not your keys, not your coin”, để khuyến khích trader dùng những loại ví Web3, địa điểm trader được quyền tự quản lý tài sản.
- Đa dạng hoá vị trí lưu trữ tài sản: Giống như việc đa dạng hoá những danh mục đầu tư, trader cũng nên dùng nhiều ví để chia tài sản ra lưu trữ, ví dụ như ba ví để lưu trữ tài sản dài hạn, hai ví để lưu trữ tài sản trung hạn… Thậm chí, khi ưu tiên dùng ví của sản giao dịch thì trader cũng nên chia tài sản ra lưu trữ ở các sàn khác. Thực tế thì việc lưu trữ tài sản ở nhiều nơi cũng không tốn thêm chi phí.
- Thận trọng đối với việc chọn sàn giao dịch: Ở sự kiện của Mt. Gox, những yếu tố bảo mật, minh bạch luôn bị phớt lờ bởi phần lớn mọi người. Do đó, để có thể lựa chọn được một sàn giao dịch có độ uy tín cao, trader nên xem xét những yếu tố liên quan đến pháp lý cùng tính minh bạch (PoR) từ nền tảng. Tiếp đó, người dùng có thể xem xét PoR ở CoinMarketCap, DefiLIama hay CoinGecko.
Kết luận
Tổng kết lại, Mt. Gox là gì không chỉ là một câu hỏi đơn thuần, mà còn là lời nhắc nhở về một trong những sự kiện chấn động nhất trong lịch sử crypto. Việc sàn Mt. Gox phá sản không chỉ làm rung chuyển niềm tin của nhà đầu tư mà còn kéo theo nhiều hệ lụy pháp lý và thay đổi lớn trong cách vận hành sàn giao dịch. Qua đó, bài học rút ra là cần lựa chọn nền tảng uy tín và nâng cao kiến thức bảo mật khi tham gia thị trường tiền điện tử.
