FUD là gì? FUD (Fear, Uncertainty, Doubt – Sợ hãi, Không chắc chắn và Nghi ngờ) là yếu tố có thể khiến trader dễ dàng đưa ra quyết định sai lầm. Tâm lý FUD thường xuất hiện trong các biến động giá mạnh, gây ảnh hưởng lớn đến chiến lược đầu tư. Vậy làm sao để nhận diện và tránh rơi vào bẫy tâm lý này? Cùng Blog Trading khám phá cách kiểm soát FUD hiệu quả để bảo vệ chiến lược đầu tư của bạn trong bài viết sau đây nhé.
FUD là gì? Tổng quan về FUD
FUD (Fear Uncertainty Doubt) là trạng thái mà nhà đầu tư cảm thấy sợ hãi, không ổn định và ngờ vực mọi thứ. FUD là thuật ngữ dùng để diễn tả trạng thái lo sợ khi nhà đầu tư nhận lấy các thông tin không chính xác, không cụ thể về thị trường hay đồng coin/cặp tiền mà họ đang sở hữu.
Khi mắc phải FUD, sẽ khiến trader bị chi phối tâm lý, cảm xúc và đưa ra các quyết định không đúng đắn, từ đó bán tháo đồng coin nhanh chóng, không đánh giá kỹ sẽ làm tổn hại đến tài sản. Hiện tượng FUD thường thấy khi thị trường biến động mạnh trong lĩnh vực Crypto và Forex.
Sự hình thành của FUD
Thuật ngữ FUD xuất phát từ ngành công nghệ thông tin, được công khai trên thị trường lần đầu bởi Gene Amdahl là một kỹ sư máy tính hàng đầu. Ông sử dụng thuật ngữ này để thể hiện cách mà các công ty lớn công khai những thông tin không chính xác làm ảnh hưởng đến niềm tin của nhà đầu tư lên sản phẩm hay dịch vụ của các đối thủ.
Nhưng về sau, FUD lại trở thành một công cụ tạo ra thông tin ảo, điều này được thực hiện với mục đích không đúng đắn để tạo sức cạnh tranh vị thế và tài chính.
Trên thị trường đầu tư, Fear Uncertainty Doubt không xuất hiện ngẫu nhiên mà được thực hiện với mục đích cụ thể, làm tác động trực tiếp đến tâm lý chung của nhà đầu tư. Cụ thể:
- Những nhà đầu tư có sức ảnh hưởng (KOLs): Những người thực hiện FUD có thể dùng đến danh tiếng của một cá nhân và sức ảnh hưởng mạnh từ mạng xã hội để lan truyền những thông tin gây nhiễu, chưa có bất kỳ cơ sở nào làm cho cộng đồng gặp phải lo lắng, hoảng loạn.
- Các mập Forex hoặc Cá voi Crypto: Đây là nhóm các nhà đầu tư sở hữu vốn mạnh, họ sử dụng FUD với mục đích ép giá. Khi giá giảm mạnh sẽ làm cho nhà đầu tư cảm thấy lo lắng, người thực hiện FUD mua vào giá thấp và bán ra giá cao ngất ngưởng thông qua hiệu ứng FOMO nhằm mang về lợi nhuận.
- Đối thủ cạnh tranh: Khi thị trường xuất hiện nhiều dự án hay sản phẩm giống nhau, vài phía sẽ lan truyền những thông tin gây bất lợi cho đối thủ để giảm uy tín, từ đó mang về lợi thế và có được niềm tin khách hàng.
Những ảnh hưởng của FUD đối với thị trường và nhà đầu tư
Crypto và Forex là những thị trường có biến động lớn, FUD vừa ảnh hưởng đến cá nhân vừa mang đến những hậu quả đến toàn bộ thị trường. Dưới đây là một số tác động thường thấy nhất:
Với thị trường
- Tạo ra làn sóng bán tháo tài sản: Khi tâm lý sợ bỏ lỡ xuất hiện diện rộng, nhiều nhà đầu tư, nhất là những người không có nhiều thức và kinh nghiệm sẽ ngay lập thức bán tháo tài sản để vớt vát lại nguồn vốn ít ỏi. Bởi những hành động này đã tạo ra hiệu ứng panic sell (bán trong lo sợ). Chỉ trong thời gian ngắn, sẽ khiến mức giá của tài sản giảm sâu.
- Khiến thị trường rắc rối hơn và không thể dự đoán: FUD làm cho giá biến động không theo một logic nào hay những mô hình được cài đặt trước đó. Chính điều này đã tạo ra nhiều thử thách cho nhà đầu tư trong hoạt động đọc biểu đồ và đưa ra quyết định.
- Gây ảnh hưởng đến niềm tin: Nhất là những nhà đầu tư chân ướt chân ráo bước vào thị trường, FUD sẽ làm họ cảm thấy lo lắng, bất an về mức độ an toàn và sự rõ ràng. Thậm chí, bởi FUD sẽ khiến nhiều khách hàng từ bỏ dù họ chưa hiểu hết thị trường.
Với nhà đầu tư
- Thua lỗ nặng nề nếu bán ra ở thời điểm xấu: FUD sẽ làm cho nhiều người dùng đưa ra các quyết định không đúng đắn, lập tức bán ra để cắt lỗ khi thị trường vẫn đang điều chỉnh. Điều này làm cho nhà đầu tư mất đi nhiều vốn.
- Làm ảnh hưởng đến tâm lý giao dịch: FUD khiến tâm lý số đông trader cảm thấy hoài nghi về bản thân, không thể đưa ra quyết định một cách mạnh dạn. Điều này có thể khiến họ bỏ lỡ các cơ hội tiềm năng.
- Bỏ lỡ cơ hội khôi phục: Sau mỗi đợt FUD, thị trường sẽ xuất hiện đợt phục hồi nhanh. Thế nhưng, với những người đã bán tháo trong sự lo lắng đã không thể nắm bắt cơ hội này, bán hết tài sản và không chờ được đến lúc mức giá tăng.
Phân biệt FUD và FOMO trong thị trường
Trong giao dịch, trader hay bị chi phối bởi hai trạng thái tâm lý phổ biến là FUD và FOMO. Việc hiểu rõ sự khác biệt giữa chúng sẽ giúp bạn đưa ra quyết định sáng suốt và tránh rủi ro thua lỗ bất ngờ.
| Yếu tố | FUD | FOMO |
| Tâm lý chi phối | Lo ngại, không chắc chắn về tương lai, sợ tổn thất lớn | Sợ bỏ lỡ cơ hội, lo ngại không tham gia sẽ mất lợi nhuận |
| Hành động thường gặp | Bán tháo vội vàng để cắt lỗ mà không xem xét kỹ lưỡng | Mua liên tục vào các coin đang tăng giá, dù giá đã cao |
| Thời điểm dễ xảy ra | Khi có tin xấu về thị trường, giá giảm mạnh | Khi thị trường tăng mạnh và các tài sản bứt phá liên tục |
| Ý đồ của “bigboy” | Tạo ra tin đồn hoặc thông tin tiêu cực khiến nhà đầu tư hoảng loạn bán ra | Dẫn dắt tâm lý hưng phấn, làm giá tăng vọt để thu hút nhà đầu tư vào mua |
| Kết quả thường gặp | Nhà đầu tư bán ở vùng đáy, bỏ lỡ cơ hội phục hồi sau đó | Mua ở mức giá đỉnh, dễ chịu tổn thất khi thị trường đảo chiều |
Để không rơi vào bẫy FUD hoặc FOMO, trader cần kiên định với chiến lược đã đặt ra và luôn dựa vào phân tích kỹ thuật và cơ bản. Tránh quyết định vội vàng chỉ vì bị ảnh hưởng bởi cảm xúc hoặc tâm lý đám đông. Việc xây dựng một kế hoạch giao dịch rõ ràng và quản lý vốn chặt chẽ sẽ giúp bạn tự tin hơn và bảo vệ tài khoản của mình khỏi những biến động cảm xúc từ thị trường.
Một số ví dụ cụ thể về hiệu ứng FUD
Fear-Uncertainty-Doubt đã xuất hiện nhiều trên thị trường, nó khiến nhiều dự án lớn đối mặt với khó khăn và nhà đầu tư thua lỗ nặng nề. Cụ thể:
Bitcoin FUD: Câu chuyện dài hơi từ Trung Quốc
Ngay từ khi Bitcoin vừa xuất hiện vào năm 2009, nhà chức trách Trung Quốc đã sớm tỏ lập trường cứng rắn với thị trường tiền số. Suốt hơn 10 năm qua, mỗi khi Trung Quốc tung ra thông tin tiêu cực, tâm lý e ngại lan rộng, thị trường lại chứng kiến những cú điều chỉnh mạnh mẽ.
Hành trình đánh tiếng của Trung Quốc với Bitcoin diễn ra liên tục thông qua các chính sách cấm đoán:
- Năm 2013, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc yêu cầu hệ thống ngân hàng không được chấp nhận Bitcoin làm phương tiện thanh toán.
- Đến 2014, họ mạnh tay hơn khi đóng cửa các sàn giao dịch nội địa.
- Năm 2017, chiến dịch siết chặt mở rộng sang lĩnh vực gọi vốn ICO, buộc các sàn phải ngừng hoạt động.
- Năm 2018, hoạt động đào coin bắt đầu lọt vào tầm ngắm, các biện pháp hạn chế khai thác và giao dịch được triển khai mạnh mẽ.
- Sang 2019, các tài khoản ngân hàng liên quan đến giao dịch crypto cũng lần lượt bị phong tỏa.
- Đỉnh điểm vào 2021, Trung Quốc thực hiện chiến dịch càn quét toàn bộ hoạt động khai thác Bitcoin trong nước, đồng thời chính thức tuyên bố giao dịch crypto là hành vi bất hợp pháp.
Các đợt siết chặt liên tục từ Trung Quốc từng gây chấn động toàn bộ thị trường toàn cầu, đặc biệt khi quốc gia này từng là trung tâm đào Bitcoin lớn nhất thế giới. Hàng loạt sàn giao dịch như Binance, HTX, Gate.io hay OKX đã phải chuyển trụ sở ra nước ngoài để tiếp tục vận hành.
Cho đến nay, lập trường cứng rắn từ Trung Quốc vẫn chưa hề hạ nhiệt. Bất kỳ động thái nào từ quốc gia này đều có thể tạo ra hiệu ứng lan truyền mạnh mẽ, bởi sức ảnh hưởng của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới luôn khiến nhà đầu tư toàn cầu phải dè chừng. Cộng đồng crypto luôn theo dõi sát sao mọi diễn biến mới từ Bắc Kinh.
Binance FUD: SEC vào cuộc, căng thẳng leo thang
Ngày 5/6/2023, Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC) chính thức khởi kiện Binance với cáo buộc vi phạm Luật Chứng khoán. Cơ quan quản lý cho rằng Binance đã phát hành token BNB và stablecoin BUSD như chứng khoán nhưng không đăng ký giấy phép giao dịch.
Không chỉ Binance, loạt đồng coin phổ biến khác cũng bị liệt kê trong danh sách mà SEC cho là chứng khoán chưa đăng ký bao gồm: Solana (SOL), Cardano (ADA), Polygon (MATIC), Algorand (ALGO), Filecoin (FIL), Cosmos (ATOM), Axie Infinity (AXS), Sandbox (SAND), Decentraland (MANA), Coti (COTI)…
Ngay sau khi tin tức nổ ra, thị trường crypto đỏ lửa đồng loạt. Bitcoin nhanh chóng giảm 5% về vùng 25,800 USD, còn Ethereum lùi về mức 1,811 USD, tương ứng mức giảm 4.5%.
Dòng tiền rút khỏi sàn cũng tăng đột biến. Theo dữ liệu từ Coindesk, chỉ trong 4 ngày sau khi SEC khởi kiện (tính đến ngày 9/6/2023):
- Trên mạng lưới Ethereum, dòng tiền rút ròng lên tới 2 triệu USD, bao gồm ETH và các token chuẩn ERC.
- Riêng Bitcoin, lượng rút ròng cao hơn lượng nạp vào gần 838 triệu USD, tương đương 31,868 BTC.
- Đáng chú ý, chỉ riêng ngày 7/6, Binance ghi nhận 13,953 BTC bị rút ròng với mức cao nhất kể từ tháng 12/2022, thời điểm từng dấy lên lo ngại về vấn đề Proof of Reserves.
Mặc dù khối lượng rút ròng tuần đó gây chú ý, nhưng thực tế chỉ chiếm khoảng 5% tổng tài sản mà Binance đang nắm giữ. Sau tất cả, Binance và Coinbase đều đạt được thỏa thuận với phía cơ quan quản lý Mỹ, tiếp tục duy trì hoạt động giao dịch tại thị trường quan trọng này.
Tether FUD: Khi USDT tạm lệch khỏi mốc neo 1 USD
Ngày 15/6/2023, stablecoin lớn nhất thị trường USDT đã ghi nhận mức giao dịch tụt nhẹ về 0.9972 USD, tạo nên làn sóng lo ngại về khả năng duy trì tỷ lệ neo giá 1:1 với đồng USD.
Ngay lập tức, tâm lý hoảng loạn bùng lên khi một bộ phận nhà đầu tư tìm cách chuyển đổi sang các stablecoin khác như USDC nhằm bảo toàn vốn. Trên Binance, cặp giao dịch USDC/USDT có lúc lên mức 1.0030 cho thấy cầu mua USDC tăng mạnh trong bối cảnh bất ổn.
Bên cạnh đó, các cá voi crypto cũng tận dụng cơ hội arbitrage, một số chọn chiến lược bán khống (short selling) USDT thông qua nền tảng cho vay như Compound, Aave, trong khi số khác tranh thủ mua gom USDT để kiếm lời khi giá hồi phục.
Nguyên nhân ban đầu đến từ sự mất cân đối thanh khoản tại pool 3pool trên Curve Finance. Khi lượng USDT chiếm tới gần 75% tổng giá trị pool, áp lực bán lớn khiến tỷ giá USDT bị trượt so với mức chuẩn 1 USD.
Xa hơn, nguồn cơn thực sự bắt nguồn từ báo cáo tài chính lỗi thời mà Coindesk đăng tải. Bài báo nhắc lại giai đoạn 2017-2018 khi Tether từng nắm giữ lượng lớn thương phiếu và chưa có sự minh bạch hoàn toàn về quỹ dự trữ. Tin tức gây hoang mang, thổi bùng tâm lý FUD trên thị trường.
Ngay sau đó, đại diện Tether đã lên tiếng khẳng định các thông tin mà Coindesk viện dẫn chỉ còn giá trị lịch sử, không phản ánh tình hình hiện tại. Họ cũng tái khẳng định năng lực đảm bảo thanh khoản đầy đủ cho mọi khách hàng.
Chỉ sau 7 tiếng đồng hồ, USDT phục hồi về mức 0.99826 USD, đồng thời tỷ trọng USDT tại pool Curve cũng giảm dần từ mức đỉnh 73% xuống còn 68.71%, giúp ổn định trở lại cân bằng cung cầu.
Argentina: Scandal memecoin $LIBRA của Tổng thống Milei
Vào tháng 2 năm 2025, Tổng thống của Argentina là ông Javier Milei đột nhiên quảng bá một đồng memecoin có tên $LIBRA trên mạng xã hội, ông còn chia sẻ rằng “động lực đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ tại Argentina”. Thông tin này nhanh chóng lan rộng, làm mức giá $LIBRA tăng nhanh đột ngột từ không có giá trị gì lên 5.20 USD chỉ trong vòng 40 phút.
Thế nhưng, vì có đến 70% token sở hữu bởi nhóm nhà sáng lập, họ đã ngay lập tức bán ra khi giá đu đỉnh, dẫn đến một cú sập lớn: Giá tụt đến 85% khiến nhiều trader chịu hậu quả nặng nề, theo như ước tính có đến 250 triệu USD. Đây cũng là một dấu hiệu cho thấy FUD và kết hợp với pump and dump, tâm lý cộng đồng khi đó bất ổn, nhành chóng bán tháo đồng $LIBRA.
Bán tháo toàn thị trường vì chịu căng thẳng thương mại vào đầu năm 2025
Đầu tháng 2 năm 2025, thị trường tiền điện tử xảy ra biến động khi Mỹ tuyên bố tính thuế cao lên các hàng hóa nhập khẩu từ quốc gia Trung Quốc, Canada và Mexico thuộc một phần trong cuộc trade war mới. Lệnh bán tháo toàn thị trường đã hình thành hiệu ứng Domino, có đến hơn 2 tỷ USD được thanh lý trong vòng 1 ngày. Thể hiện rằng FUD kinh tế, khi tin tức ngoài thị trường như chính trị hay thương mại phát triển làm mọi người nhanh chóng bán ra trong trạng thái lo lắng, thị trường giảm mạnh không đúng với phán đoán.
Bear Market 2025: Hiệu ứng FUD làm giảm niềm tin
Đầu năm 2025, BTC giảm mạnh đến 28% so với tháng 1, cụ thể từ 109.350 USD xuống còn 78.000 USD. Song song với đó, chỉ báo RSI tụt xuống mức quá bán (thấp hơn 30), điều này khiến tâm lý thị trường rơi vào bear market trong thời gian dài.
Ở khoảng thời gian này, nhiều tin tức xuất xuất hiện như lo lắng về tình hình lạm phát, lãi suất tăng cao và nhiều quy định mới hình thành, bởi những điều này cũng khiến trader phản ứng bằng tâm lý hơn là kỹ thuật. Nhiều nhà đầu tư rơi vào đợt bán tháo nặng nề, tâm lý e dè, mức độ khôi phục chậm hơn.
Dấu hiệu nhận biết FUD trên thị trường
Vậy dấu hiệu nhận biết FUD là gì? FUD được thấy rõ qua các hành vi và tâm lý mà các nhà đầu tư thế hiện. Khi bị lôi cuốn vào những thông tin tiêu cực sẽ khiến trader có những trạng thái sau:
- Tâm lý bị ảnh hưởng mạnh mẽ: Nhà đầu tư sẽ cảm thấy lo lắng, hoài nghi và không rõ hướng đi của mình khi thị trường có những thông tin xấu, dù bản thân chưa kiểm tra nguồn gốc của nó. Tâm lý bất ổn sẽ ảnh hưởng đến việc đưa ra quyết định, mất bình tĩnh và đưa ra lựa chọn sai.
- Giao dịch một cách nhanh chóng: Trong lúc bất ổn, nhiều nhà đầu tư sẽ lựa chọn bán tháo tài sản đang sở hữu, không dành thời gian đánh giá hay kiểm tra nguồn gốc các thông tin. Đây cũng chính là nguyên nhân khiến nhiều nhà đầu tư thua lỗ nặng nề.
- Không thực hiện giao dịch theo kế hoạch: Bắt đầu có những hành vi sai lệch không đúng kế hoạch, không thực hiện theo chiến lược như thời gian đặt lệnh, mức cắt lỗ hay mục tiêu lợi nhuận mang về.
- Không kiểm tra các nguồn thông tin: Khi tâm lý không ổn định, nhà đầu tư dễ bị lung lay bởi các tin đồn, nhất là những thông tin xấu được lan truyền mạnh mẽ trên các nền tảng, hội nhóm,… Khi đó, trader cũng không tìm hiểu kỹ thông tin ấy đúng hay sai.
- Chạy theo đám đông: Không phân tích độc lập mà giao dịch theo xu hướng đám đông cũng là dấu hiệu giúp bạn nhận biết tâm lý FUD.
Cách đối mặt và xử lý FUD trên thị trường Crypto và Forex
Khi tham gia thị trường tiền điện tử hay ngoại hối, việc gặp phải hiệu ứng FUD là điều hết sức bình thường. Chỉ cần nhà đầu tư chuẩn bị kỹ các kiến thức và tâm lý thì hoàn toàn có thể vượt qua những khó khăn này, giữ bình tĩnh cũng là điều quan trọng. Dưới đây là một vài cách phòng tránh khi đối mặt với FUD:
Hiểu biết thị trường để không bị lung lay trước các tin đồn
Đầu tiên, các nhà đầu tư cần giữ vững kiến thức. Nhờ vào phân tích cơ bản sẽ giúp bạn dễ dàng đánh giá và nhìn nhận đúng giá trị của dự án hay đồng tiền nào đó, không bị thay đổi bởi những thông tin nhiễu. Ngoài ra, phân tích kỹ thuật còn giúp người dùng dễ dàng nhận biết mô hình giá cũng như các hành vi thị trường, từ đó đưa ra quyết định đặt lệnh. Nhất là khi hiểu được cơ chế hoạt động của thị trường sẽ giúp trader có được sự bình tĩnh, tỉnh táo dù cho thị trường biến động như thế nào.
Đưa ra kế hoạch rõ ràng để quản lý rủi ro
Việc tạo ra chiến lược và thực hiện đúng cũng là cách giúp trader tránh FUD. Trước khi giao dịch, nhà đầu tư nên xác định được stop-loss, mục tiêu lợi nhuận mang về để tránh đưa ra quyết định thiếu sáng suốt khi thị trường có diễn biến không như mong đợi. Ngoài ra, phân bổ nguồn vốn hợp lý còn giúp bạn giảm thiểu được nhiều rủi ro. Xác định phong cách giao dịch cũng giúp nhà đầu tư thực hiện đúng kế hoạch, không bị thị trường dẫn dắt.
Giữ vững tâm lý
Thị trường tài chính là nơi luôn xuất hiện những rủi ro, khi xuất hiện nhiều tin tức xấu thì việc giữ vững tâm lý là điều cực kỳ quan trọng. Tránh phản ứng ngay mà sẽ tìm hiểu và đánh giá tổng quan để có quyết định đúng đắn hơn. Mách cho bạn một mẹo nhỏ là đừng nên theo dõi bảng giá quá nhiều, điều này sẽ hình thành áp lực đối với tâm lý và tránh đưa ra quyết định trong trạng thái hoang mang. Đặc biệt, nên đặt niềm tin vào bản thân và đừng để chi phối bởi đám đông.
Biết cách chọn lọc những thông tin chính xác
Một trong các yếu tố dẫn đến FUD là những thông tin giả mạo, chưa được xác thực. Vì vậy, khi nhận thấy những thông tin tiêu cực bạn cần kiểm tra lại nguồn thông tin. Nên nhận thông tin từ các kênh chính như trang web chính của dự án, sàn giao dịch hay những trang thông tin tài chính uy tín. Bên cạnh đó, bạn cũng nên quan tâm đến vấn đề người tung tin là ai, có đáng để tin tưởng không, lịch sử tung tin như thế nào. Ngoài ra, phản ứng từ phía đội ngũ phát triển dự án đối với tin đồn cũng thể xác thực được thông tin đó như thế nào.
Sai lầm giúp nhà đầu tư có thêm bài học và kinh nghiệm
FUD không hẳn là điều xấu nếu bạn không rút ra bài học từ nó. Mỗi khi bị tâm lý bị ảnh hưởng, bạn nên rút ra cách phân tích cho lần sau. Việc ghi lại những gì đã thực hiện, cảm nhận, lý do đưa ra quyết định như vậy sẽ giúp bạn có thêm nhiều kinh nghiệm hơn. Không những thế, đặt lệnh thua không chỉ khiến nhà đầu tư mất tiền mà còn mở ra cơ hội để trader nhìn nhận lại và phân tích cho lần giao dịch sau. Nên chia sẻ các kinh nghiệm mà mình có đến với cộng đồng, giúp mọi người có thêm bài học và kinh nghiệm cho những lần giao dịch kế tiếp.
Kết luận
Blogtrading đã giúp bạn tìm hiểu về FUD là gì, dấu hiệu nhận biết, các phòng tránh khi mắc phải trạng thái này. FUD cũng không xấu hoàn toàn nếu bạn không biết cách tận dụng, nên xây dựng các chiến lược và giữ vững tâm lý để đánh bại FUD. Hy vọng nội dung trên sẽ mang đến cho bạn những thông tin cần thiết.
