DeFi là gì? Nhìn chung, về bản chất thì thị trường tài chính theo hướng phi tập trung xây dựng dựa trên những ưu điểm của nền tảng blockchain. Vậy hiện tại DeFi đang có những sản phẩm và dịch vụ nào? Hệ sinh thái DeFi đang mở rộng như thế nào? Và định hướng phát triển của sàn trong tương lai gì gì? Nếu bạn đang định gia nhập vào thị trường DeFi thì đừng bỏ qua nội dung bài viết này nhé, nội dung bên dưới sẽ cung cấp cho bạn góc nhìn bao quát nhất về thị trường này.
DeFi là gì? Các thông tin tổng quan về DeFi
Decentralized Finance là gì? Đây là thuật ngữđược biết đến là một hệ thống tài chính theo hướng phi tập trung, gồm các tổ chức, sản phẩm và dịch vụ về tài chính được triển khai ở hợp đồng thông minh thuộc nền tảng blockchain. Các dịch vụ đó bao gồm staking, farming, cho vay, vay, thanh toán, trading…
Bản chất phi tập trung của từ DeFi sẽ cho người dùng được toàn quyền đăng nhập cũng như quản lý tài sản cá nhân, song song đó là loại bỏ sự theo dõi và giám sát từ các cơ quan/tổ chức tập trung như sàn trading, ngân hàng hay cơ quan nhà nước… để đi theo hướng phát triển của nền tài chính mở (open finance).
Lịch sử hình thành và phát triển của DeFi
Có nhiều nhận định đã đề cập đến sự xuất hiện của Bitcoin vào năm 2009 chính là cột mốc để mở ra không gian Decentralized Finance. BTC đã trở thành cơn sốt nhờ vào những ý tưởng về token theo hướng phi tập trung cùng các dịch vụ liên quan đến tài chính kèm theo. Tuy nhiên hệ sinh thái DeFi của BTC không có sự thiết lập tương thích với các giao thức của DeFi. Qua đó mà dẫn đến sự có mặt của Ethereum.
Nền móng xây dựng nền tảng Ethereum chính là ứng dụng các hợp đồng thông minh vào việc hỗ trợ các nhà phát triển thiết kế những ứng dụng phi tập trung mà tất cả người dùng đều có thể sử dụng. Hiện tại, đa phần các giao thức DeFi đều đang hoạt động tốt ở mạng lưới Ethereum.
DeFi có bản chất như thế nào?
Sau khi tìm hiểu được DeFi là gì cùng quá trình phát triển thì nội dung tiếp theo sẽ chia sẻ cho trader về bản chất của DeFi dựa trên cơ sở hạ tầng thuộc mạng lưới blockchain. Do đó, nó được thừa hưởng tất cả các ưu điểm cũng như tính chất mà công nghe blockchain mang lại, chẳng hạn:
- Tính chất phi tập trung (Decentralized): DeFi không chịu bất kỳ sự quản lý hay can thiệp bởi những bên trung gian ở ngoài. Các nhà giao dịch được tự do hoạt động nhờ vào mã (code) được lập trình sẵn ở hợp đồng thông minh của blockchain.
- Tính phân tán (Distributed): Nguồn dữ liệu giao dịch của DeFi có khả năng xác thực và được ghi lại vào hệ thống của những node toàn cầu. Hoạt động trên sẽ làm tăng tính đúng đắn của giao dịch cũng như khả năng bảo mật chắc chắn cho hệ thống.
- Tính minh bạch (Transparency): Tất cả dữ liệu giao dịch được dùng cũng như mã nguồn ở hợp đồng thông minh vô cùng cụ thể và rõ ràng. Toàn bộ mọi người đều có quyền đăng nhập và kiểm tra các thông tin có liên quan.
- Tính mở đồng thời không cần sự cấp phép (Open & Permissionless): Người dùng có thể sự điều chỉnh ứng dụng của DeFi hoặc sử dụng dịch vụ có sẵn thông qua mạng internet mà không cần bổ sung thêm các thông tin cá nhân.
- Tính ẩn danh (Anonymity): Địa chỉ ví hay khoá công khai (public key) là nguồn dữ liệu duy nhất mà người dùng cần cung cấp ở tài chính phi tập trung. Ngoài ta những thao tác có liên quan đến hoạt động xác nhận danh tính (KYC) không phải tiến hành như ở mô hình tập trung. Đây là hoạt động hoàn toàn ẩn danh để đảm bảo sự riêng tư cho người dùng.
- Tính tự quản (Self-custody): Ở thị trường DeFi, người dùng sẽ tự quản lý tất cả tài sản cũng như ví điện tử nhờ vào private key (khoá riêng tư) đã được mã hoá.
Các thành phần tạo nên DeFi là gì?
Hệ thống DeFi là một mô hình tài chính khá phức tạp trong cấu tạo của hệ thống khi được thiết kế nhiều layer xếp chồng lên nhau, mỗi layer sẽ hướng tới mục đích khác nhau. Sự liên kết của hệ thống được tạo ra từ cơ sở hạ tầng với không gian mở cùng tỷ lệ được tổng hợp cao, tạo ra môi trường tốt đối với quá trình xây dựng, chia sẻ cũng như tối ưu được các tính năng của những layer khác.
Điểm trọng tâm cần lưu ý là mỗi layer ở DeFi đều cần đảm bảo được sự ưu tiên cũng như an toàn dựa trên tính an toàn thuộc layer thấp hơn.
Chẳng hạn khi layer xử lý giao dịch ở blockchain bị nhập, tất cả các layer ở hệ sinh thái DeFi sẽ không còn đủ an toàn. Tương tự như việc sử dụng sổ cái được phép để làm nền tảng hạ mức hiệu suất của các nỗ lực triển khai phân quyền ở những layer sau đó.
Layer xử lý chứng thực trading (settlement layer)
Đối với Settlement layer sẽ gồm blockchain cùng các native token như ETH và BNB. Layer trên đem lại cho nền tảng khả năng lưu trữ dữ liệu quyền sở hữu một cách an toàn đồng thời thao tác các thay đổi của trạng thái dựa vào nguyên tắc. Blockchain chịu trách nhiệm với chức năng tương tự như layer để xử lý tranh chấp cũng như triển khai các giao dịch.
Layer tài sản (asset layer)
Asset layer chịu trách nhiệm lưu trữ nguồn tài sản cụ thể như tất cả các tài sản được tạo ra dựa vào blockchain chính. Còn có tên gọi khác là token, nó biểu trưng cho giá trị cũng như quyền lợi của các ứng dụng được phát triển theo blockchain chính.
Layer giao thức (protocol layer)
Layer giao thức sẽ đem lại các tiêu chuẩn tương thích với từng tình huống áp dụng cụ thể như thị trường nợ, sàn giao dịch phi tập trung, quản lý tài sản ở chuỗi và công cụ phái sinh. Được triển khai tương tự các smart contract, các giao thức trên. Sẽ có mức độ được tương tác cao cùng khả năng được đăng nhập từ tất cả người dùng.
Layer ứng dụng (application layer)
Layer này sẽ tạo ra các ứng dụng để tương tác trực tiếp với các giao thức. Tương tác ngắn gọn và thông minh với giao dịch trực tiếp của người dùng một cách trực quan, giúp cho Decentralized Finance sẽ ngày càng tối giản hơn để user dễ thao tác.
Layer tổng hợp cùng điều phối (aggregator layer)
Aggregator layer giữ vai trò là một lớp giúp mở rộng layer của ứng dụng, ở trang web tổng hợp đem lại cho nền tảng tạo cơ hội cho người dùng kết nối với nhiều ứng dụng cùng giao thức. Họ hỗ trợ user thao tác các tác vụ khó có thể thông qua các phương pháp để kết nối các giao thức lại với nhau cũng như kết hợp các thông tin liên quan theo một cách súc tích và cụ thể nhất.
So sánh DeFi vs CeFi (Tài chính tập trung)
Dù DeFi (tài chính phi tập trung) và CeFi (tài chính tập trung) vận hành trên 2 nền tảng hoàn toàn khác nhau, nhưng cả 2 đều hướng tới mục tiêu cung cấp các dịch vụ tài chính như giao dịch, cho vay, tiết kiệm hay chuyển tiền. Sự khác biệt chủ yếu nằm ở cách tổ chức vận hành, mức độ kiểm soát và quyền truy cập của người dùng. Để hiểu rõ hơn sự phân hóa này, hãy cùng BlogTrading xem qua bảng đối chiếu giữa 2 mô hình tài chính này như sau:
| Tiêu chí | DeFi – Phi tập trung | CeFi – Tài chính tập trung |
| Quyền kiểm soát | Không phụ thuộc tổ chức trung gian | Do ngân hàng hoặc công ty tài chính điều hành |
| Khả năng tiếp cận | Ai cũng có thể tham gia, không cần xét duyệt | Bị giới hạn bởi thủ tục và điều kiện hồ sơ |
| Chi phí giao dịch | Thường rẻ hơn do không mất phí trung gian | Phí cao hơn vì phải qua bên thứ ba |
| Tốc độ xử lý | Tùy vào hiệu suất mạng blockchain | Xử lý nhanh do sử dụng hệ thống nội bộ |
| Mức độ an toàn | Dựa vào tính minh bạch của smart contract | Dựa vào uy tín và bảo mật của tổ chức |
| Sự ổn định | Giá trị tài sản dễ biến động theo thị trường | Tương đối ổn định hơn nhờ chính sách kiểm soát |
Từ bảng so sánh trên, ta rút ra rằng DeFi mang lại sự tự do và bình đẳng trong tiếp cận tài chính, nhưng đổi lại là mức độ rủi ro và biến động cao hơn.
Có thể thấy, tài chính phi tập trung đang mở ra một hướng đi mới cho tài chính, nơi mà công nghệ blockchain thay thế vai trò của các tổ chức truyền thống. Thay vì sử dụng tiền pháp định và phụ thuộc vào ngân hàng, người dùng DeFi giao dịch thông qua token và hợp đồng thông minh chỉ cần kết nối internet là đủ.
Ứng dụng của dự án DeFi là gì?
Có nên đầu tư DeFi không? Để trả lời được câu hỏi này thì trước hết nhà đầu tư phải biết được ứng dụng của DeFi là gì. Ứng dụng phi tập trung hay dApp được tạo ra và triển khai dựa vào cơ sở hạ tầng của các blockchain thuộc layer 1. Các ứng dụng trên ở những mảng không giống nhau và đem lại sự đa dạng về dịch vụ cho người dùng, từ đó hình thành nên hệ sinh thái DeFi ở blockchain và nhiều thành phần cùng mảnh ghép không giống nhau.
Bên dưới là các ứng dụng chính của Decentralized Finance:
- DAO (Decentralized Autonomous Organization): Đây là hình thức tổ chức tự vận hành theo cơ chế phi tập trung, được lập trình sẵn bằng các bộ quy tắc minh bạch và không chịu sự can thiệp từ con người. DAO cho phép cộng đồng quyết định và điều hành dự án thông qua cơ chế biểu quyết.
- Insurance: Là lớp bảo vệ tài sản crypto cho người dùng, các giao thức bảo hiểm phi tập trung giúp giảm thiểu rủi ro khi xảy ra sự cố trong DeFi, từ đó tạo ra niềm tin cho người tham gia vào hệ sinh thái.
- Identity: Nhóm dự án chuyên xử lý việc xác thực và lưu trữ danh tính người dùng trên DeFi. Một số nhánh nhỏ gồm có dịch vụ định danh tổng hợp (Identity Aggregator), Name Service,… góp phần tăng tính minh bạch và uy tín cho từng cá nhân/tổ chức trong hệ sinh thái.
- Liquid Staking: Hình thức staking linh hoạt cho phép người dùng gửi token vào giao thức để nhận về Liquid Staking Token (LST). Không chỉ nhận được lợi suất (APY) từ việc staking, LST còn có thể sử dụng như tài sản thế chấp, giao dịch hoặc cho vay, giúp tối ưu hiệu quả sử dụng vốn.
- Bridge: Cầu nối giữa các blockchain hỗ trợ chuyển token hoặc dữ liệu từ mạng lưới này sang mạng lưới khác như giữa layer 1, layer 2 hoặc sidechain, giúp tăng tính tương tác giữa các hệ sinh thái.
- Launchpad: Nơi hỗ trợ các dự án crypto ra mắt cộng đồng thông qua việc mở bán token ở giai đoạn đầu. Đây được xem là một kênh tìm kiếm cơ hội sinh lời cho trader thông qua việc tham gia sớm vào các dự án tiềm năng.
- Derivatives: Công cụ tài chính phái sinh mô phỏng giá trị tương lai của một tài sản crypto cơ sở. Các sản phẩm phổ biến gồm Synthetic, Perpetual và Options, cho phép nhà đầu tư linh hoạt triển khai chiến lược giao dịch dựa trên kỳ vọng về biến động giá.
- Wallet: Ví lưu trữ và quản lý tài sản kỹ thuật số (token, coin, NFT), cho phép người dùng nhận, chuyển, giữ tài sản một cách an toàn. Mỗi ví có địa chỉ công khai (public key) và khóa riêng tư (private key), đảm bảo toàn quyền kiểm soát thuộc về chủ sở hữu.
- DEX (Decentralized Exchange): Sàn giao dịch phi tập trung cho phép người dùng tự do mua bán, hoán đổi token, cung cấp thanh khoản,… mà không cần qua trung gian. Giao dịch diễn ra trực tiếp trên blockchain, đảm bảo tính minh bạch và bảo mật.
- Lending & Borrowing: Giao thức cho vay và đi vay tài sản crypto. Đây là một trụ cột trong DeFi, góp phần thu hút thanh khoản vào hệ sinh thái và giúp người dùng tận dụng vốn hiệu quả hơn thông qua hoạt động cho vay, thế chấp hoặc đòn bẩy.
- Stablecoin: Là loại tài sản số được thiết kế để giữ giá ổn định bằng cách neo giá với một tài sản có giá trị tương đối bền vững như tiền pháp định (fiat), vàng, bạc hoặc một crypto khác. Stablecoin đóng vai trò trung gian giá trị trong hệ sinh thái DeFi, giảm thiểu rủi ro biến động.
Vì sao DeFi đóng vai trò thiết yếu trong thị trường crypto?
DeFi không chỉ là một mảnh ghép, mà còn là nền móng giúp xây dựng nên một hệ sinh thái tài chính mở giúp mọi giao dịch, quyền truy cập và quyền sở hữu đều minh bạch, phi tập trung và công bằng cho tất cả. Việc ai cũng có thể tham gia vào các giao thức tài chính mà không bị rào cản địa lý hay pháp lý đã mở ra một kỷ nguyên mới cho thị trường crypto.
Các hoạt động như giao dịch, vay mượn, staking hay đầu tư đều được ghi lại công khai trên blockchain và có thể xác minh bởi bất kỳ ai trong mạng lưới. Điều này tạo nên sự minh bạch và tin cậy, giảm thiểu tối đa gian lận cũng như các hành vi thao túng.
Hơn nữa, nhờ tính năng phi tập trung, người dùng được toàn quyền kiểm soát tài sản của mình thông qua các ứng dụng ví cá nhân hoặc nền tảng giao dịch ngang hàng. Tính minh bạch, chống giả mạo và khả năng truy xuất dữ liệu theo thời gian thực khiến DeFi trở thành một hạ tầng tài chính đầy tiềm năng, mang lại sự tự chủ và hiệu quả vốn cho hàng triệu trader trên toàn cầu.
Tiềm năng và lợi ích của DeFi là gì?
Decentralized Finance không chỉ là một xu hướng nhất thời mà đang định hình lại toàn bộ cấu trúc tài chính toàn cầu theo hướng mở, minh bạch và không cần trung gian. Một trong những tiềm năng lớn nhất là khả năng mang lại dịch vụ tài chính cho hơn 1.7 tỷ người không có tài khoản ngân hàng trên thế giới, cho phép họ tiếp cận giao dịch, vay vốn và đầu tư chỉ với một thiết bị kết nối internet.
So với hệ thống tài chính truyền thống, DeFi hoạt động hiệu quả hơn nhờ loại bỏ tầng lớp trung gian, giảm thiểu chi phí và rút ngắn thời gian xử lý giao dịch. Tất cả hoạt động đều được ghi lại công khai trên blockchain, giúp người dùng dễ dàng truy xuất, xác minh và theo dõi lịch sử giao dịch trong thời gian thực.
Không chỉ dừng ở đó, DeFi còn tạo môi trường lý tưởng cho sự đổi mới. Các sản phẩm tài chính mới như flash loan, stablecoin thuật toán và các cơ chế yield farming sáng tạo đã mở rộng giới hạn của tài chính truyền thống. Đặc biệt, người dùng được toàn quyền quản lý tài sản của mình thông qua việc giữ private key, điều giúp giảm rủi ro mất quyền kiểm soát khi phụ thuộc vào bên thứ ba.
Sự tăng trưởng mạnh mẽ của Decentralized Finance cũng được phản ánh qua chỉ số TVL (Total Value Locked). Đến cuối năm 2021, TVL từng đạt đỉnh 256 tỷ USD, gấp 4 lần so với cùng kỳ năm trước, cho thấy niềm tin và dòng tiền đổ vào hệ sinh thái này ngày càng tăng.
Rủi ro và thách thức của DeFi là gì?
Dù tiềm năng lớn, DeFi vẫn đối mặt với không ít rủi ro cần lưu ý. Trước hết là rủi ro từ hợp đồng thông minh. Chỉ một lỗi nhỏ trong code cũng có thể bị hacker khai thác, như vụ tấn công vào DODO khiến dự án thiệt hại 3.8 triệu USD.
Ngoài ra, thị trường crypto vốn có độ biến động giá cao, gây ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị tài sản của người dùng và rủi ro thanh lý trong các nền tảng vay cho. Một số dự án nhỏ còn gặp vấn đề thanh khoản thấp, khiến việc rút hoặc giao dịch tài sản trở nên khó khăn khi thị trường biến động mạnh.
Phí giao dịch cao cũng là vấn đề lớn trong các mạng blockchain đông đúc như Ethereum, đặc biệt khi mạng tắc nghẽn. Điều này cản trở những giao dịch nhỏ lẻ hoặc người mới tham gia. Bên cạnh đó, DeFi vẫn đang hoạt động trong khung pháp lý chưa rõ ràng, nhiều quốc gia chưa công nhận hoặc chưa đưa ra chính sách phù hợp để điều tiết, gây ra sự bất ổn pháp lý cho người dùng và nhà phát triển.
An ninh mạng cũng là một điểm nóng. Chỉ trong tháng 3/2021, có tới 7 dự án Decentralized Finance (DeFi) bị hack, làm dấy lên lo ngại về khả năng bảo vệ tài sản của người dùng trên các giao thức phi tập trung.
Xu hướng và tương lai của DeFi
Để khắc phục các rào cản trên và mở rộng phạm vi ứng dụng, tài chính phi tập trung đang bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ với nhiều xu hướng nổi bật.
Một trong những xu hướng đáng chú ý là đa chuỗi (multi-chain) thay vì chỉ hoạt động trên Ethereum, DeFi nay đã mở rộng sang các blockchain như BNB Chain, Solana, Avalanche,… giúp tối ưu phí và tăng khả năng mở rộng hệ sinh thái.
Cùng lúc đó, Layer 2 solutions như Optimism, Arbitrum được triển khai để giải quyết tắc nghẽn mạng lưới, cải thiện tốc độ xử lý và giảm chi phí giao dịch, mở đường cho người dùng phổ thông tiếp cận DeFi dễ dàng hơn.
Sự tích hợp giữa DeFi và NFT cũng mở ra những ứng dụng mới như cho vay thế chấp bằng NFT đưa tài sản số trở thành công cụ tài chính thực thụ. DeFi 2.0 thế hệ cải tiến tiếp theo tập trung vào tối ưu thanh khoản, cơ chế quản trị DAO và mô hình bảo hiểm rủi ro tự động hóa hơn.
Đặc biệt, Decentralized Finance đang từng bước kết nối với tài sản thế giới thực như bất động sản, hàng hóa hay trái phiếu,… giúp thu hẹp khoảng cách giữa thị trường truyền thống và tài chính phi tập trung.
Các đồng coin DeFi tiềm năng hiện nay
Hệ DeFi gồm những coin nào? Trong hệ sinh thái DeFi ngày càng phát triển mạnh mẽ, nhiều dự án đã nổi bật lên với vai trò nền tảng và sức ảnh hưởng sâu rộng. Dưới đây là những đồng coin DeFi được đánh giá cao về tính ứng dụng, thanh khoản và tiềm năng tăng trưởng trong dài hạn.
Chainlink (LINK)
Chainlink là giao thức oracle phi tập trung hàng đầu, cung cấp dữ liệu ngoài chuỗi (off-chain) một cách đáng tin cậy cho các smart contract trên blockchain. Nhờ khả năng kết nối thế giới thực với thế giới blockchain, LINK đóng vai trò sống còn trong các ứng dụng tài chính phi tập trung cần dữ liệu như giá tài sản, thời tiết hay tỷ giá hối đoái.
Maker (MKR)
MKR là token quản trị của hệ sinh thái MakerDAO là nền tảng đứng sau stablecoin DAI. Người nắm giữ MKR có quyền biểu quyết trong các đề xuất về thay đổi giao thức, điều chỉnh mức lãi suất hoặc loại tài sản thế chấp. Maker được xem là một trong những nền tảng DeFi đầu tiên và có ảnh hưởng sâu rộng trong việc ổn định giá trị tài sản trên blockchain.
Aave (AAVE)
Aave là một trong những giao thức lending & borrowing phi tập trung hàng đầu, cho phép người dùng vay và cho vay tài sản crypto một cách trực tiếp mà không cần trung gian. Với các tính năng nổi bật như flash loan (vay nhanh không thế chấp), Aave đã thiết lập tiêu chuẩn mới cho mảng tài chính vay phi tập trung trên Ethereum và nhiều mạng blockchain khác.
Uniswap (UNI)
Uniswap là sàn giao dịch phi tập trung (DEX) lớn nhất hiện nay, được xây dựng trên Ethereum, với khối lượng giao dịch hàng ngày vượt mức 1 tỷ USD. Nhờ mô hình tạo lập thị trường tự động (AMM), Uniswap cho phép người dùng giao dịch token một cách nhanh chóng, không cần sổ lệnh và trở thành nền tảng cốt lõi trong hệ sinh thái DeFi.
Compound (COMP)
Compound là một trong những giao thức lending phi tập trung tiên phong, nổi bật với cơ chế tự động điều chỉnh lãi suất dựa trên cung cầu tài sản. COMP là token quản trị của nền tảng, cho phép holder tham gia định hướng phát triển của giao thức. Compound góp phần định hình cơ chế lending algorithm mà nhiều nền tảng khác đang áp dụng.
Synthetix (SNX)
Đây là một giao thức phái sinh phi tập trung, cho phép người dùng tạo và giao dịch các synthetic assets là tài sản mô phỏng giá trị của các tài sản thật như vàng, USD, cổ phiếu hoặc tiền mã hóa khác. SNX đóng vai trò là tài sản thế chấp trong hệ thống, giúp bảo đảm thanh khoản và ổn định của các tài sản phái sinh.
PancakeSwap (CAKE)
PancakeSwap là sàn DEX hàng đầu trên Binance Smart Chain (BSC), nổi bật với chi phí giao dịch thấp và tốc độ xử lý nhanh hơn so với các DEX trên Ethereum. Giao thức này sử dụng cơ chế AMM tương tự Uniswap, nhưng hướng đến cộng đồng người dùng phổ thông với nhiều tiện ích như farming, staking và xổ số, góp phần mở rộng tiếp cận DeFi cho số đông.
Kết luận
Bài viết trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về DeFi là gì, cách hoạt động cũng như tiềm năng và rủi ro của thị trường tài chính phi tập trung. Với những kiến thức này, hy vọng bạn có thể xây dựng chiến lược trading hiệu quả, nắm bắt cơ hội và quản lý rủi ro tốt hơn trong lĩnh vực Decentralized Finance. Đừng quên theo dõi thêm các bài viết khác để cập nhật xu hướng mới nhất trong crypto. Chúc bạn giao dịch an toàn và thu về lợi nhuận bền vững từ DeFi!
