DAO là gì? Vì mang tính cơ cấu phi tập trung nên hiện tại DAO được xem như một cuộc cách mạng đối với phương thức xây dựng và quản lý tổ chức cũng như các dự án. Đối với DAO sẽ không còn khái niệm về ban lãnh đạo mà mỗi quyết định sẽ được dựa vào sự đồng ý từ cộng đồng cũng như người có sở hữu token. Vậy Decentralized Autonomous Organization vận hành ra sao? Giữ vai trò gì trong cộng đồng? Có những dự án DAO nào nổi bật? Hãy cùng khám phá về DAO ngay sau đây nhé.
DAO là gì?
Decentralized Autonomous Organization (DAO) có nghĩa là tổ chức tự trị phi tập trung. Đây là một hình thức có cấu trúc pháp lý không chịu sự quản lý của trung tâm tập trung. Ở DAO, tất cả những thành viên sẽ cùng nhau chia sẻ về mục tiêu chung hướng tới lợi ích tốt nhất cho tổ chức.
Các tổ chức tự trị phi tập trung có một điểm đặc biệt chính là tổ chức quản lý mang tính phi tập trung, dùng những hợp đồng thông minh (smart contract) nhằm phân bổ quyền cho mỗi thành viên tham gia vào việc biểu quyết để định hướng hoạt động. Tất cả các kết quả bỏ phiếu sẽ được lưu trữ ở blockchain, đảm về tính rõ ràng, minh bạch.
Hiện tại, DAO thường được nhắc tên ở lĩnh vực crypto, nhưng tiềm năng về ứng dụng ở mô hình sẽ càng được mở rộng ra ở nhiều nhóm tổ chức, lĩnh vực khác trong tương lai.
Decentralized Autonomous Organization (DAO) có lịch sử phát triển như thế nào?
Thuật ngữ “DAO” được khởi nguồn ở trong lĩnh vực tiền điện tử, sau đó mới được cụ thể hoá trở thành đề xuất mang tên “The DAO” ở năm 2016. Đây chính là một đứa con tinh thần cho nhóm những người có niềm đam mê với Ethereum. The DAO nhắm đến mục tiêu là xây dựng nên quỹ đầu tư có tính mạo hiểm theo hướng phi tập trung, người nắm giữ token sẽ được phép tham gia vào các biểu biểu quyết liên quan đến quyết định đầu tư. Sự táo bạo trong ý tưởng này được tạo ra dựa vào những nguyên tắc có tính minh bạch, thể hiện tính phi tập trung cùng quản trị cộng đồng.
Đến tháng 5/2016, The DAO nắm giữ tới 14% tổng số ETH, nhưng cùng thời điểm đó có một bài báo cảnh báo lỗ hổng bảo mật của dự án. Đến tháng 6/2016, tin tặc đã khai thác lỗ hổng này và đánh cắp 3,6 triệu ETH (khoảng 50 triệu USD). Sự kiện này gây tranh cãi gay gắt trong cộng đồng với nhiều ý kiến về cách khắc phục, thậm chí đề xuất giải thể The DAO. Cuối cùng, vụ tấn công trở thành nguyên nhân chính dẫn đến hardfork của Ethereum, tạo ra 2 mạng lưới riêng biệt là Ethereum (ETH) và Ethereum Classic (ETC).
Cách thức hoạt động của DAO như thế nào?
Như đã được nhắc đến ở phần khái niệm DAO là gì, đây chính là tổ chức hoạt động dựa vào mô hình bottom-up (từ dưới lên), quyền được sở hữu và tham gia quyết định sẽ thuộc về toàn bộ các thành viên. Những thành viên thuộc DAO sẽ được tham gia quản trị, biểu quyết bằng việc sở hữu token.
Decentralized Autonomous Organization vận hành dựa vào những hợp đồng thông minh. Hiện tại, hợp đồng thông minh đã được áp dụng ở nhiều blockchain, tuy nhiên nền tảng đầu tiên dùng nó chính là Ethereum. Những hợp đồng thông minh trên sẽ thiết lập những quy tắc về vận hành của DAO.
Các thành viên có quyền lợi ở DAO sẽ được tham gia biểu quyết và tác động đến cơ chế vận hành của tổ chức thông qua phương thức đề xuất hay quyết định những đề án mang tính mới trong việc quản trị. Mô hình này sẽ chống lại trạng thái DAO bị spam từ những đề xuất không quan trọng: Một đề xuất sẽ chỉ đc chấp thuận khi đa số thành viên đều đồng ý. Quy tắc để xác định theo đa số trên sẽ tuỳ thuộc vào mỗi tổ chức tự trị phi tập trung cà sẽ được trình bày cụ thể trên hợp đồng thông minh.
DAO được sự tự chủ hoàn toàn và vô cùng minh bạch. Được thiết kế ở nền tảng blockchain với mã nguồn mở, dù là ai cũng sẽ được xem code của DAO. Ngoài ra, mọi người đều có thể kiểm tra kho bạc được tích hợp của DAO, do blockchain ghi lại toàn bộ những giao dịch tài chính.
Đa phần DAOs đều có kho bạc để lưu trữ những token có khả năng phát hành nhằm đổi lấy lại tiền tệ fiat. Những thành viên thuộc Decentralized Autonomous Organization (DAO) có thể tham gia bỏ phiếu đối với phương thức dunhf những quỹ đó, chẳng hạn, khi DAO có ý định thực hiện mua những NFT hiếm có thì sẽ thực hiện bỏ phiếu liệu có nên chi tiền từ kho bạc để đổi thành tài sản hay không.
Quy trình để một Decentralized Autonomous Organization (DAO) được ra mắt
Quy trình hợp lệ để ra mắt một DAO sẽ thường tiến hành theo 3 bước sau:
Thiết lập hợp đồng thông minh
Đầu tiên, một cá nhân hoặc một nhóm phát triển phải xây dựng nền tảng để DAO được vận hành chính là hợp đồng thông minh. Sau đó, họ sẽ thực hiện thay đổi những quy tắc cho phù hợp với mục tiêu chung để thông qua các hệ thống quản trị. Điều này đồng nghĩa với việc nhà phát triển phải thực hiện việc kiểm tra thật cẩn thận những hợp đồng nhằm đảm bảo không bỏ qua những chi tiết quan trọng.
Gây quỹ
Ngay khi tạo ra hợp đồng thông minh, Decentralized Autonomous Organization phải xác định phương thức để nhận vốn và thực hiện quyền quản trị. Những token này thông thường sẽ được bán với mục đích huy động vốn, các token trên đem lại quyền biểu quyết đối với người nắm giữ.
Triển khai
Ngay khi tất cả đã được xây dựng thành công, Decentralized Autonomous Organization phải được thiết lập ở blockchain. Kể từ thời điểm này, những thành viên trong cộng đồng sẽ cùng nhau quyết định về hướng đi của tổ chức trong tương lai. Các nhà sáng lập tổ chức là những người thiết lập hợp đồng thông minh sẽ không gây tác động đến những dự án có nhiều bên liên quan hơn.
Điểm mạnh và điểm yếu của DAO là gì?
Tương tự như mọi mô hình khác thì Decentralized Autonomous Organization vẫn sẽ có ưu và nhược điểm. Cùng BlogTrading tìm hiểu sâu vào các nội dung tiếp theo đây nhé.
Điểm mạnh của DAO là gì?
Các thành viên trong nhóm của Decentralized Autonomous Organization (DAO) được hưởng nhiều quyền lợi hơn so với những mô hình khác và bên dưới sẽ là tổng hợp một vài lợi ích từ DAO:
- Phân quyền: Mô hình DAO sẽ đảm bảo về tình công bằng ở mỗi quyết định, hiểu đơn giản thì những quyết định hoặc đề xuất được chấp thuận đến từ sự đồng ý từ số đông của những thành viên thuộc tổ chức nên điều trên sẽ đảm bảo về tính phân quyền ở mức cao hơn so với mô hình truyền thống. Thay vì phụ thuộc vào hoạt động của một cá nhân duy nhất (Giám đốc điều hành) hay một nhóm nhỏ những người nắm quyền lực (hội đồng quản trị), mô hình DAO có thể tiến hành phân viên ở phạm vi người dùng rất lớn.
- Sự tham gia: Toàn bộ những thành viên ở DAO đều được phép tham gia biểu quyết dựa vào tỉ lệ số phiếu họ được nắm giữ dù tỷ lệ có cao hay thấp. Điều trên sẽ đảm bảo được sự gia nhập của tất cả các thành viên thuộc DAO.
- Công khai: Ở mọi cuộc bỏ phiếu ở DAO, những phiếu bầu được tiến hành ở blockchain và được phép xem công khai. Điều trên yêu cầu thành viên sẽ quyết định theo phương thức tốt nhất đối với họ, đồng thời đảm bảo về quyền lợi chung ở nhóm.
- Cộng đồng: Định nghĩa về DAOs là gì thúc đẩy mọi người trên toàn cầu liên kết cùng nhau để xây nên một tầm nhìn chung. Với kết nối internet, người sở hữu token có thể thực hiện tương tác với những thành viên khác ở mọi nơi trên thế giới, hình thành nên một cộng đồng ngày càng lớn mạnh.
Điểm yếu của DAO là gì?
Bên cạnh những ưu điểm vượt trội mà Decentralized Autonomous Organizations có thể đem đến thì cũng không tránh khỏi có những rào cản nhất định:
- Tính pháp lý: Ở DAO có khung pháp lý vẫn chưa được rõ ràng. Khi DAO không có sự thuyết phục liên quan đến pháp lý thì sẽ hình thành nên một rào cản cho việc sử dụng DAO, vì người tham gia sẽ cần tự chịu trách nhiệm về tính pháp lý.
- Tốc độ: Đối với mô hình DAO tất cả thành viên đều được phép bỏ phiếu, điều trên yêu cầu thời gian để bỏ phiếu phải kéo dài ra nhằm đảm bảo về sự tham gia của tất cả thành viên. Điều trên sẽ làm cho trạng thái trì hoàn sẽ diễn ra khi có những quyết định quan trọng phải được quyết định nhanh chóng.
- Trì hoãn: Do vấn đề liên quan đến tốc độ mà DAO vận hành khá chậm dẫn đến trạng thái trì hoãn hoặc khó khăn trong việc thông qua các quyết định cần phải xử lý một cách nhanh chóng. Do đó mà có nhiều tình huống kéo theo sự tổn thất đối với tài sản ở kho bạc của DAO.
- Quyền riêng tư: Việc những DAO đều được thông qua ở blockchain cũng đều được minh bạch và công khai nên làm cho các đối thủ của DAO hay hacker phải nắm giữ được những bước vận hành kế tiếp của DAO, do đó xuất hiện những cuộc tấn công đến DAO vì chuộc lợi.
- Sự thâu tóm: Nếu những DAO lớn mạnh sẽ cần thêm những tổ chức hay thực thể có đủ khả năng nắm giữ tất cả thị phần ở DAO hình thành nên sự bất công ở tất cả thành viên ở những cuộc bỏ phiếu. Đây là điều dễ nhìn thấy ở đợt vote a16z nhằm chống lại đề xuất Uniswap được triển khai ở nền tảng Binance ở đầu tháng 2/2023, cùng với việc sở hữu 15tr$ UNI sẽ chiếm đa phần về quyền biểu quyết trong a16z làm cho quyền biểu quyết dễ bị thay thế một cách đột ngột.
Những loại hình DAO trong Crypto hiện nay
Mặc dù Decentralized Autonomous Organization (DAO) được áp dụng trong nhiều lĩnh vực đa dạng nhưng nhìn chung có thể được phân làm 2 nhóm chính như sau:
Token-Based DAO
Token-based có thể được hiểu là mô hình trong đó token của tổ chức tự trị phi tập trung đóng vai trò chủ đạo trong hoạt động của tổ chức này và hiện tại đây là hình thức Decentralized Autonomous Organization phổ biến nhất trên thị trường.
Cụ thể, với các blockchain như Bitcoin hay Ethereum, các miner cần phải đảm bảo tính bảo mật của mạng lưới và họ sẽ nhận được token như một phần thưởng cho công sức của mình.
Với những giao thức như Uniswap, SushiSwap, MakerDAO, những người sở hữu token sẽ có quyền biểu quyết đối với các thay đổi hoặc quyết định liên quan đến giao thức trong DAO. Có một số kiểu hình DAO dựa trên mô hình Token-based DAO, bao gồm:
- Protocol DAO: Đây là mô hình trong đó các token được sử dụng như một công cụ để bỏ phiếu và quyết định những thay đổi trong giao thức. Cấu trúc này đại diện cho DAO trong các giao thức.
- Collector DAO: Đây là mô hình mà các nghệ sĩ sử dụng mã thông báo không thể thay thế (NFT) để tạo ra các tác phẩm nghệ thuật và DAO sử dụng NFT này để xác lập quyền sở hữu của tác phẩm.
- Grant DAO: Trong mô hình này, cộng đồng đóng góp tài chính vào một quỹ trợ cấp và bỏ phiếu để quyết định cách phân bổ và phân phối quỹ. Những DAO này chủ yếu được sử dụng để tài trợ cho các dự án DeFi mới.
Organization (Shared-based DAO)
Organization hay Shared-based DAO biểu trưng chi một nhóm hoặc một tổ chức có cùng mục tiêu ở một lĩnh vực cụ thể ví dụ như những Ventures DAO sẽ có sự tập trung ở việc đầu tư. Những thành viên sẽ sử dụng shares tức cổ phần để tham gia vào việc biểu quyết đối với những hoạt động từ tổ chức.
Chẳng hạn như The LAO là một VC DAO mà ở đó những người tham gia góp vốn sẽ được nhận lại tỷ lệ shares tương thích với số vốn đã đóng góp đồng thời sẽ có quyền biểu quyết hoặc proposal về dự án để những thành viên trong cộng đồng The LAO biểu quyết, cân nhắc có nên tham gia đầu tư hay không.
Không giống với token-based DAO khi mà mọi người đều có thể tiếp xúc với token và gia nhập DAO, nhưng ở Shared-based DAO sẽ cần sự chấp thuận và có yêu cầu đối với người tham gia phải đáp ứng được điều kiện được đề ra. Mô hình trên có ưu điểm bởi tính dễ quản lý cũng như sự tập trung về nguồn lực, nhưng lại không dễ dàng để scale.
Lưu ý: Những Decentralized Autonomous Organization (DAO) thuộc một lĩnh vực cũng không bắt buộc phải sử dụng mô hình giống nhau. Chẳng hạn ở lĩnh vực Ventures DAO thì The LAO dùng Shared-Based model có Yield Guild Games được áp dụng, ở mô hình token-based thì dùng cùng YGG token.
Xem thêm:
Top các dự án DApps nổi bật hiện nay và cách sử dụng chúng hiệu quả
Những dự án Directed Acyclic Graph (DAG) hàng đầu hiện nay bạn nên biết
Tại sao đồng token lại quan trọng trong hệ sinh thái crypto?
Những dự án tổ chức tự trị phi tập trung (DAOs) đáng chú ý
Bên dưới sẽ là tổng hợp một số Decentralized Autonomous Organization đáng chú ý ở hiện tại để cho nhà đầu tư sẽ góc nhìn tổng quan về phương thức nó vận hành ở thực tế.
Token-based DAO
Ethereum
Đây chính là một DAO có cơ chế Proof of Work, có nghĩa là incentives được hưởng fee cùng block reward dành cho thợ mỏ (miner), ngược lại thì miner phải tiến hành những hoạt động vận hành có thể kể đến như khai thác khối mới, đảm bảo tính bảo mật và xác nhận những giao dịch thuộc mạng lưới.
Mặc dù ở thời điểm nâng cấp lên phiên bản Ethereum 2.0 cùng mô hình Proof of Stake, ở nguyên lý trên vẫn sẽ không có sự khác biệt khi những stakers sẽ chính là người xác nhận giao dịch cùng đảm bảo tính bảo mật đối với mạng lưới nhằm đổi lại incentive.
Ngoài ra thì miner có được quyền tham gia biểu quyết đối với các đề xuất với mục đích làm cho Ethereum (EIP) phát triển hơn, có thể thấy sự phát triển trong tương lai của Ethereum phần lớn sẽ dựa vào sự quyết định đến từ những thành viên của DAO.
Compound
Compound cũng chính là một protocol có sự thành công vô cùng ấn tượng trong hoạt động quản trị on-chain. Cùng việc cho phép những người nắm giữ token được quyền bỏ phiếu với những đề xuất thuộc phạm vi protocol, theo đó là sự ra mắt của token COMP ngày 15/6/2020, điều này đã làm cho Compound có được kế hoạch phát triển cụ thể, qua đó duy trì vị thế của nó với tư cách là một trong các lending platforms dẫn đầu.
SushiSwap
Một case khá thú vị trong cộng đồng đối với vai trò quyết định của sự phát triển dự án chính là Sushi. Trong tháng 7/2021, có một đề xuất đưa ra ý tưởng là bán hơn 50 triệu token của SUSHI với giá discount cho VC, cuối cùng thì công đồng đã không chấp thuận đề xuất này và Sushi vẫn duy trì sự phát triển ổn định mà không cần nguồn vốn đến từ VC.
Lưu ý là bài viết này sẽ không đề cập đến thiệt hay lợi nhà đầu tư nhận lại khi qua quyết định, nội dung này chỉ tập trung khẳng định vị thế quan trọng của tổ chức tự trị phi tập trung và sức mạnh cộng đồng của nó ngày càng được thể hiện một cách rõ nét hơn.
Shared-based DAO
The LAO
Trong những quỹ đầu tư cho những dự án Phi tập Trung thì The Lao chính là dự án nổi bật nhất hiện tại, khi chính thức được thành lập vào tháng 4/2020 thì The LAO đã thực hiện đầu tư cho 35 dự án, đa phần là ở Ethereum, nổi bật nhất có thể kể đến như Lido Finance, Gitcoin, Zapper,…
The LAO chính là quỹ đầu tư vận hành mạnh mẽ nhất trong số những quỹ đầu tư dự án phi tập trung khác.
MolochDAO
Đây là một DAO chịu trách nhiệm cấp vốn cho các dự án trên Ethereum. MolochDAO hoạt động theo mô hình Share-based, yêu cầu thành viên gửi đề xuất tham gia kèm theo một “cống phẩm” dưới dạng token hoặc nhiệm vụ cần xử lý. Thành viên có quyền biểu quyết trực tiếp thông qua cổ phần và có thể rút lui bất kỳ lúc nào với tỷ lệ tương ứng trong quỹ.
MetaCartel
Là một tổ chức tự trị phi tập trung tập trung vào việc hỗ trợ và tài trợ cho các dự án ứng dụng phi tập trung (dApp) trong hệ sinh thái Ethereum. MetaCartel hoạt động theo mô hình Shared-based, nơi các thành viên đóng góp tài nguyên và cùng quyết định hướng phát triển của các dự án được tài trợ.
Ứng dụng của DAO trong thực tiễn
Decentralized Autonomous Organizations (DAOs) hiện đang được áp dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực trong đời sống hiện nay. Dưới đây là một số ứng dụng phổ biến của DAO:
- Quản lý tài sản và tài chính: Có thể giúp tổ chức và cá nhân quản lý tài sản, tài chính một cách minh bạch và công bằng, với sự tham gia trực tiếp của cộng đồng vào các quyết định phân bổ và sử dụng tài sản mà không cần qua trung gian truyền thống.
- Quản lý dự án: DAO có thể áp dụng để điều hành các dự án và hoạt động cộng đồng. Các thành viên có thể tham gia vào việc ra quyết định, đóng góp ý tưởng và theo dõi tiến độ dự án một cách tự động và minh bạch thông qua nền tảng DAO.
- Cổ phần phi tập trung: Hỗ trợ phát hành và quản lý các cổ phần phân quyền, tạo ra một cơ chế phân phối quyền lợi và lợi nhuận một cách công bằng và minh bạch cho tất cả các thành viên của tổ chức.
- Hợp đồng thông minh: Sử dụng các smart contract để tự động hóa quy trình quyết định và quản lý, từ đó giảm thiểu sự can thiệp của con người và đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong các hoạt động tổ chức.
- Tài trợ và phát triển dự án: DAO cũng có thể được sử dụng để tài trợ và thúc đẩy các dự án sáng tạo và đổi mới. Cộng đồng sẽ có quyền quyết định cách thức phân bổ nguồn lực và vốn cho các dự án tiềm năng, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bền vững của các sáng kiến này.
Đầu tư vào DAO liệu có nên hay không?
Đa số những nhà đầu tư khi bắt đầu khám phá và nghiên cứu thị trường tiền điện tử đều có chung một suy nghĩ là có nên đầu tư hay không và Decentralised Autonomous Organisation có đem lại lợi nhuận hay không? Hãy cùng nhau tìm hiểu ở nội dung tiếp theo nhé
Thực trạng loại hình đầu tư này ở crypto
Hiện nay mô hình DAO đang có sự phát triển theo chiều hướng với công nghệ blockchain với xu hướng phi tập trung. Một số ví dụ minh hoạ liên quan đến việc thực hiện đầu tư DAO ở Crypto có thể nhắc đến như: Ancient8, Yield Guild Game,… Do đó mà Decentralized Autonomous Organization trở thành thành phần không thể thiểu của những hoạt động trong thị trường.
Chẳng hạn như top những dự án có TVL (Total Value Locked) cao nhất được cộng đồng quản trị, tất cả những quyết định đều được bỏ phiếu chấp thuận bởi những người sở hữu token của hệ thống. Vì vậy, model DAO trở thành nhân tố bắt buộc cần có để cho DeFi protocol có thể phát triển.
Decentralized Autonomous Organizations tăng trưởng với giá trị không có giới hạn, xét riêng tài sản ở nhánh Ventures thì DAO đã sở hữu giá trị lên đến vài tỷ đô. Hiện tại, tiềm năng phát triển của DAO rất lớn, ở đa lĩnh vực. Nhưng giá trị về nội tại của DAO tại thời điểm này vẫn chưa thật sự được đánh giá tốt. Mọi sự phát triển này đều đến từ tâm lý FOMO của thị trường. DAO hiện tại có rất nhiều dự án nhưng lại tồn tài sự phân cấp bậc ở team. Chính vì lẽ đó mà việc đầu tư vào DAO hiện tại vẫn sẽ có những bất cập và rào cản nhất định.
Tiềm năng triển vọng của DAO ở tương lai
Tuy DAO vào thời điểm hiện nay vẫn chưa thực sự được ổn định, đem đến giá trị nội tại rất cao. Nhưng ở tương lai, triển vọng để tổ chức tự trị phi tập trung phát triển vẫn là rất lớn cùng nhiều cơ hội đến với nhà đầu tư.
Decentralized Autonomous Organization đang ở giai đoạn phát triển đáng kinh ngạc, cùng tốc độ tăng trưởng vô cùng nhanh chóng, cùng sự ra mắt của vô số dự án lớn. Ngoài ra, DAO có thể được phát triển ở nhiều lĩnh vực, đủ để thấy được tiềm năng phát triển từ những dự án trên ở tương lai. Các DAOs cũng được ứng dụng vào nhiều dự án theo hướng social, service,…đủ để thấy tiềm năng cho sự phát triển của mô hình vô cùng mạnh mẽ.
Kết luận
Trên đây là những thông tin tổng quan bao gồm khái niệm DAO là gì, đặc điểm, cũng như tình hình phát triển và tiềm năng trong tương lai. Để tối ưu cơ hội đầu tư, nhà đầu tư nên nghiên cứu kỹ lưỡng, phân tích các yếu tố quan trọng nhằm đánh giá liệu một dự án DAO có thực sự tiềm năng và đáng để rót vốn hay không. Đừng quên đón đọc thêm nhiều bài viết bổ ích khác trên BlogTrading nhé!
